Əlvida, Yaxın Şərq |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 17-11-2015, 09:23 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 349
Əlvida, Yaxın Şərq
Noyabrın 14-də Parisdə törədilən 7 terror aktından sonra Fransa Suriya və İraqda İŞİD mövqelərinin bombardmanlarına "geri qayıtdı".
Daha doğrusu, Fransanı "İraq və Şam İslam Dövləti" ilə müharibəyə baş verənlər qaytardı. Son aylarda anti-İŞİD koalisiyasında fəaliyyətini zəiflədən Parisin bu davranışı ölkə vətəndaşlarının narazılığı, Suriya və İraqdakı əməliyyatların Fransanın maraqlarına cavab verməməsini deyərək etiraz etmələri idi.
Paradoksal vəziyyət yaranmışdı: Fransada bu məsələ ilə bağlı sağçılarla solçular, millətçilərlə liberallar, neonasistlərlə kommunistlər, mühacir əsilli vətəndaşlarla "əsl fransızlar" eyni cəbhədə birləşmişdilər.
Parisdəki teraktlardan sonra isə fransızlar "Aux armes, citoyens!" deyərək ölkənin hakimiyyət dairələrindən İŞİD-ə müharibə elan etməyi tələb etdilər.Fransua Olland da elə belə dedi: "İŞİD-ə qarşı müharibə elan edirik. Onlar bizdən cavab istədilər - o cavabı alacaqlar!"
Beləliklə, Parisdəki teraktların kimin, nə məqsədlə törətməsindən asılı olmayaraq vəziyyət aydındır - Fransa İŞİD terrorizmi ilə aktiv mübarizəyə qayıtdı.
Parisin qayıdışı Yaxın Şərqdə onsuz da gərgin vəziyyəti asanlaşdırmayacaq.
Əksinə, partlayan barıt çəlləyinin qəlpələri daha geniş areala yayılacaq.
Suriyadakı vətəndaş müharibəsi və İraqda illərdən bəri davam edən silahlı qarşıdurmaların effektləri artıq qonşu Türkiyə, İordaniya, İsrail, Liviyaya, Livana yayılıb.
Vəziyyət belə davam edərsə, Səudiyyə Ərəbistanı, Misir və Əlcəzairdə də vəziyyətin qarışıqlığa çevrilməsi istisna deyil.
Yaxın Şərqdə olayların bundan sonrakı inkişaf məcrasını, baş verə biləcək prosesləri, aktiv "oyunçu"ların davranışlarını, gözləntiləri və geosiyasi rol bölgüsünü təxminləməyə çalışaq.
Yaxın Şərq Azərbaycandan uzaq deyil. Şərqin bizə yaxın bölgəsində nələr ola bilər?
Əvvəl və indi
ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki dövlətlərinə əsaslarını silkələməklə oradakı diktator rejimlərdən qurtulmaq, xalqlara istiqlal, ölkələrə demokratiya bəxş etmək adı ilə yürütdüyü siyasət hələlik real nəticələr qismində ortaya yalnız qan, terror, hamının hər kəsə qarşı savaşını çıxardı.
Söz yox, Yaxın Şərqdə insanlıq adına ləkə, murdar xislətli rejimlər vardı və hələ də var: onların devrilməsi həmin ölkələrdə yaşayan insanların normal yaşamlarının təminatı istiqamətində ilk addım da sayıla bilər.
Lakin həmin adamyeyən rejimlərin devrilməsi problemin həlli deyil. Mövcud sistemin sökülməsi özündən sonra dərhal, təxirəsalınmaz şəkildə yeni idarəetmə strukturunun, siyasi münasibətlərin qurulmasını ehtiva edir.
Yaxın Şərqdə isə bunu müşahidə etmirik.Köhnə darmadağın edilir, yeni isə daha qorxunc olur və iş o yerə çatır ki, onillər boyu adamyeyən, mənhus rejimdən əziyyət çəkən insanlar onların həyatlarını cəhənnəmə döndərmiş cəlladlara az qala rəhmət oxuyur, diktatura dövrünü həsrətlə xatırlayırlar.
Çünki əvvəllər bu insanlar hüquqsuz, az qala kölə vəziyyətinə salınmış fərdlər olsalar da, istibdad onların təhlükəsizliyini qismən təmin edirdi.
Bütün quldarlar qullarını qoruduqları təki.
İndisə həmin azad adamlar azad seçkilərin keçirildiyi, hakimiyyət barədə hər adamın istədiyni deyə bildiyi vəziyyətdə yaşasalar da, hər an öldürülə bilərlər.
Onlar yüzlərlə adlı qrupların, dəstələrin, hərəkatların, "cəbhə"lərin və s.-lərin potensial hədəfləridir.
Ən kiçik detal, ən ağlagəlməz məqam ölümü reallaşdıra bilər.
Saqqal saxlamamaq, siqaret çəkmək, içki içmək, namaz qılmamaq, sayı bilinməyən "əmir"lərdən birinə yetərincə sədaqət göstərməmək, "nəsrani, müşrik, münafiq, taqutçu, səlibçi, sionist, imperialist, rafizi" və ilaxır adlandırılan "düşmən qüvvə"lərə xidmət etmək - günah, cinayət və qayda pozuntusu sayıla biləcək əməllərin sayını kimsə bilmir.
ABŞ və Rusiya: kimsə udan deyil
Yaxın Şərq böyük dövlətlərin, xüsusilə də ABŞ və Rusiyanın yeni qarşıdurma məkanıdır.
ABŞ bölgədəki ölkələri öz orbitinə salmaq, onları təsir altında saxlamaq, hakimiyyətləri dünyəvi və Qərbə meylli siyasət yürütməyə vadar etməyə çalışır.
Rusiya bu ölkələri özünə meylləndirməyə, ələ almağa, planları reallaşmayanda isə birbaşa müdaxiləyə əl atmağa çalışır.
Eynən Suriyada olduğu kimi.Suriyada vəziyyətin hansı məcrada inkişaf edəcyindən asılı olmayaraq Rusiya və ABŞ məğlub vəziyyətdədir.
Qlobal geosiyasətdə itirdiyi çəkisini, əldən verdiyi mövqeləri qismən də olsa bərpa etməyə çalışan Rusiya indi Suriyada İŞİD və digər terror qruplaşmalarının mövqelərini bombalayaraq prezident Bəşər Əsədə aşkar dəstək verir.
Dəstək sadəcə, bombardmanlardan ibarət deyil: ruslar Suriya ordusunu silahlandırır, Bəşər Əsədə siyasi yardımlar edirlər.
Amma Moskva belə siyasəti uzun müddət davam etdirmək üçün maliyyə imkanlarına malik deyil.
Üstəlik, Rusiya mediasında "suriyalılar bizi dəstəkləyir" isteriyası müşahidə olunsa da, yalandır. Heç bir xalq onun ölkəsinə bombalar və raketlər yağdıran dövləti manyakalcasına sevməz.
Rusiya Suriyada dalana düşüb və hadisələrin bundan sonrakı inkişafının iki əsas variantının ikisi də Moskvaya yaxşı heç nə vəd etmir.
Suriya prezidenti Bəşər Əsəd hakimiyyətdə qalarsa, İŞİD-ə qalib gələrsə və yeni "seçkilər" keçirərək növbəti dəfə prezident seçilərsə, ölkədəki vəziyyət düzəlməyəcək, əksinə, vətəndaş müharibəsi daha da kəskinləşəcək.
Yox, əgər Bəşər Əsəd Qərbin təzyiqlərinə dözməyərrək müxalifətlə danışıqlara başlarsa, sonra da hakimiyyəti tərk edərsə - Rusiya Suriyanı dərhal tərk etməli olacaq, nədən ki, suriyalı müxalifətçilər Moskvaya nifrət edirlər.
Göründüyü kimi, Suriyada vəziyyət istənilən halda daha da pis olacaq.
Əlvida, Yaxın Şərq
Hələ bir neçə il əvvələdək mövcud olan Yaxın Şərq artıq yoxdur və deyəsən, bundan sonra olmayacaq.
Suriya və İraqda baş verənlər qəddarlığı, miqyası və həlak olanların sayına, habelə dünya siyasətinə təsirinə görə İsrail-Fələstin münaqişəsini çoxdan geridə qoyub.
Üstəlik, Yaxın Şərq dünyanın bütün bölgələrindən fərqli, çox mürəkkəb məkan, müxtəlif qütblər, düşərgələr və qüvvələrin bu gün müttəfiq, sabah düşmən, birisi gün laqeyd tərəfdaşlar ola biləcəyi təkandır.
Bölgə ölkələrində dövlətçilik ənənələri çox zəif, idarəetmə ideologiyasının dayanları kövrəkdir. Yaxın Şərq ölkələrinin indiki sərhədlərinin 1916-cı ilin mayın 16-da imzalanmış Sayks-Piko anlaşmasına əsasən müəyyənləşdirildiyini də unutmayaq. Həmin anlaşma ilə Britaniya, Fransa və Rusiya Yaxın Şərqdəki təsir areallarını müəyyənləşdirmişdilər.Yaxın Şərqdə indi baş verənlərin də böyük dövlətlərin 100 il əvvəl müstəmləkə güclərinin əldə etdiyi anlaşmanı dəyişməz saxlamaq cəhdidir.
ABŞ, Rusiya, Britaniya, Çin və ya ərəb ölkələri İraqla Suriyanın parçalanaraq kvazidövlətlərə çevrilməsini istəmirlər: belədə prosesi domino effekti yaradaraq bütün Yaxın Şərqdəki dövlət konstruksiyasını darmadağın edə bilər.
İordaniya, Livan, Suriya, İraq, Səudiyyə Ərəbistanı və ya Fars Körfəzindəki rejimləri tənqid etmək, bəyənməmək olar. Amma onların dağılması həmin əraziləri xaosa sürükləyəcək, indikindən dəfələrlə qorxulu vəziyyət yaradacaq.
... "Ərəb baharı" nəticəsində Yaxın Şərqdəki iqtidarlar devriləndə Qərb sevinirdi, bu ölkələrdə demokratiyanın bərqərarının başlanacağını düşünürdü. Amma demokratiya əvəzinə həmin ölkələrdə radikal islamçılıq gücləndi, sonra kənar maraqlara qulluq etmək üçün yaradılmış İŞİD meydana gətirildi.
İŞİD-i məhv etmək üçün ölkələr birləşir.
Amma İŞİD Suriya və İraqda darmadağın edilsə də, terrorçular müxtəlif ölkələrə səpələnəcəklər və bu qəzəbli, çılğın, ən pisi isə hiyləgər və savaşmağı bilən adamlar yeni "Xilafət" qurmağa çalışacaqlar.
Heç nə ehtimallardakı kimi asan deyil.
Elçin Alıoğlu
Milli.Az
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər