Rusiya indi nə istəyir? |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 5-10-2015, 00:37 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 468
Rusiya indi nə istəyir?
Rusiyanın Suriyadakı hadisələrə müdaxiləsi rəsmi Vaşinqton üçün təkcə gözlənilməz zərbə olmadı. Bu hadisə Yaxın Şərqdə həlledici strateji an ola bilər, xüsusən də Suriyadakı vətəndaş müharibəsi dayansa.
İlk baxışdan Putinin həmlələri itməkdə olan Əsəd rejimini bərpa etməyə hesablanmış kimi görünür. Lakin mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu həmlələr Rusiya üçün Əfqanıstanda olduğu kimi faciə ilə nəticələnə bilər. Xatırlayırsınızsa, həmin dövrdə islam qüvvələri Rusiya üzərində qələbəni bayram edə bilmişdilər. Putin isə BMT-nin sammitində bildirib ki, Əsəd hakimiyyətinin məğlubiyyəti müəyyən alternativ yarada bilər ki, bu hadisə də islam ekstremizminin güclənməsi ilə nəticələnəcək. Bununla belə, Suriyadakı vətəndaş qırğınını dayandırmaq üçün Rusiya ABŞ-a nisbətən daha əlverişli mövqedədir.
Cons Hopkins Universitetinin nəzdindəki Müasir Beynəlxalq Araşdırmalar Məktəbinin (Johns Hopkins University' School of Advanced International Studies) dekanı Vəli Nəsr "Politico" jurnalında dərc olunmuş "Only Russia Can Bring Peace to Syria" ("Suriyaya sülhü ancaq Rusiya gətirə bilər") məqaləsində bildirir ki, sonu məlum olmasa da, Rusiya Suriya probleminin həllində müəyyən canlanma yaradıb. Böhran təkcə Əsədi dəstəkləyən İranla bağlı deyl, eyni zamanda İŞİD-lə İraqda mübarizə ilə də əlaqəlidir. Əsədin əsas tərəfdaşı, eləcə də İŞİD-in əsas düşməni kimi təqdim olunan Rusiya islam ektremizminə qarşı mübarizə elan edib. Bununla da İranla bağlı diqqətləri yayındırıb. İndi çoxları üçün Yaxın Şərqdə əsas mövzu Rusiyanın fəaliyyəti ilə bağlıdır. İranın nüvə ilə bağlı razılaşmasının nəticələri az adamı maraqlandırır.
Rusiya müdaxiləsi eyni zamanda Türkiyə və Fars körfəzində monarxiya idarə sistemli dövlətlər üçün də müəyyən təhlükə yaradır. Hansılar ki, Suriyada müxalifətə dəstək olurlar. 2012-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanının kralı Abdulla Rusiyanın Suriyadakı fəaliyyətinə qarşı çıxaraq Medvedevlə telefon əlaqəsi zamanı danışığı gözlənilmədən dayandırmışdı. Lakin görünür, qarşı tərəfin fikri Rusiyanı elə də maraqlandırmır. Rəsmi Vaşinqtonun nüvə silahı ilə bağlı razılaşmasından sonra ABŞ-dan narazı olan ərəb monarxları Rusiya ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmağa can atırlar. ABŞ-dan fərqli olaraq, Rusiyanın İran və ya onun Ərəbistan yarımadasındakı düşmənləri arasında seçim etməyə ehtiyacı yoxdur. Rəsmi Moskva hər iki tərəflə münasibətlərini özünə sərf edən formada qurmağı bacarıb (4npress).
ABŞ lap əvvəldən Suriya məsələlərinə müdaxilə etmək niyyətində deyildi. Onların Suriya müxalifətinə göstərdiyi yardım və diplomatik yolla problemin həlli prosedurları yarıtmazlığı ilə seçilib. ABŞ-dan fərqli olaraq Rusiya isə öz fəaliyyəti ilə Suriya məsələsinin həllində əsas qüvvəyə çevrilib.
ABŞ dövlət katibi Con Kerri münasibətləri diplomatik yolla həll etməyin yollarını axtarır, lakin hadisələrə nazarət diplomatik yanaşma tərəfdarı olan ABŞ-da deyil, diplomatiyanı özünə tabe edən Rusyadadır. Vətəndaş müharibəsinin son 4 ili zamanı ABŞ hər hansı bir ciddi müdaxilədən yayınmağı ilə seçilir. ABŞ-ın bu müharibəyə təsiri minimal olub. Onlardan fərqli olaraq Rusiya Əsədin hərbçilərini silahla təmin edirdi, indi isə rejimin müdafiəsini öz üzərinə götürüb. Bütün maraqlı tərəflər bilirlər ki, münaqişənin həlli Moskvadan keçir.
ABŞ isə ciddi addım atmaq üçün əvvəlcə daxili çəkişmələrinə son qoymalıdır. İran və ABŞ-ın daxili siyasətdəki problemləri bu ölkələrin xarici diplomatiyada da kəskin fikir bildirmələrinə mane olur. Tərəflər birgə şəkildə regional problemləri həll etməkdə çətinlik çəkirlər. İranın lideri bildirib ki, ABŞ-la münasibətlər nüvə ilə bağlı razılaşmanın çərçivəsindən çıxmayacaq. Obama administrasiyası isə İran haqda danışarkən daha çox bu ölkənin məhdudlaşdırılmasının tərəfdarı kimi çıxış edir. Əməkdaşlıq haqda isə söhbət getmir. Nüvə razılaşmasının reallaşdırılması Suriya məsələsinə kölgə salacaq, hətta rəsmi Vaşinqton Tehranla münasibətlərini düzəltsə belə, bu zaman ABŞ-İsrail, Fars körfəzindəki monarxiya dövlətləri və Konqres tərəfindən təzyiqlərə məruz qalacaq.
Rusiyanın İranı, Türkiyəni və Fars körfəzindəki monarxiya dövlətlərini kompromisə dəvət etmək imkanları daha genişdir. Ötən ay ABŞ dövlət katibi Kerri Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov və Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri Adil al-Cubeyranı Suriya məsələsini həll etmək üçün Qətərə dəvət etmişdi. Lakin Rusiya bu məsələnin həlli ilə bağlı daha intensiv addımlar atıb. Rəsmi Moskvanın danışıqlar apardığı insanların siyahısı genişdir. Misal üçün: İranın xarici işlər naziri Cavad Zərif, "Kuds" hərbi qruplaşmasının rəhbəri Qasim Suleymani, Səudiyyə Ərəbistanının şahzadəsi Məhəmməd ibn Naif, şahzadənin katibi Məhəmməd ibn Salman, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin şahzadəsi Məhəmməd ibn Zayed, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyip Ərdoğan. Məhəmməd ibn Salman Moskvadan evə yollandıqdan sonra Putin onun Əsədin hərbi qruplaşmasının lideri Əli Məmlüklə görüşünü təşkil etmişdi. Görüş Ciddə şəhərində baş tutmuşdu. Putin Əsədin müdafiəsini gücləndirdiyi bir vaxtda Rusiya regiondakı güclü tərəflərlə danışıqlarını davam etdirir.
Belə diplomatik fəaliyyət artıq bəhrəsini vermək üzrədir. Ərdoğanın Moskva səfərindən sonra Türkiyə tərəfi Əsədin münaqişənin həlli yolunda əsas fiqur olduğunu qəbul edə bilər. Görünür, Ərdoğan və Fars körfəzindəki monarxiya dövlətləri qəbul edir ki, Putin Əsədin məğlub olmasına imkan verməyəcək. Bu ölkələr də bilir ki, Əsədə qarşı getsələr, Rusiya təhlükəsi ilə üz-üzə qala bilərlər. Türkiyə və İsrail də öz qonşuluğunda Rusiya hərbi qüvvələrinin uzunmüddətli fəaliyyətinin tərəfdarı deyillər. Belə olan halda Türkiyə və İsrail öz hərbi əməllərini rahatlıqla həyata keçirə bilməyəcəklər. Bu tərəflər belə qərara gəliblər ki, deyilənlərlə razılaşaraq Rusiya hərbi qüvvələrinin evə yollanmasına nail ola bilərlər.
Suriyadakı münaqişənin həlli, nəinki Türkiyə və İsrail üçün, eləcə də qaçqınların axını nəticəsində bir sıra problemlərlə üzləşən Avropa üçün də əla xəbər olacaq. Lakin bu, Rusiyanın ABŞ-a və dünyadakı əmin-amanlığa növbəti ismarıcı kimi qəbul edilə bilər. Mütəxəssislər belə hesab edirlər ki, Suriya məsələsi Rusiyanın istədiyi şəkildə başa çatsa, Rusiya bu regionda təzyiqini artıracaq və digər ərazilərdəki fəaliyyətini daha da intensivləşdirəcək. Onların fikrincə, ABŞ etinasızlığı nəticəsində yaranan boşluğu məhz Rusiya dolduracaq.
Suriya, şübhəsiz ki, Rusiyanın ərazidəki və Yaxın Şərqdəki fəaliyyətini təsdiqləyir. Moskvaya olan beynəlxalq təzyiqlər Putini çıxılmaz vəziyyətə salıb. Bu haqda yayılan məlumatlara diqqətlə qulaq asaraq, düşünməliyik. Bu məlumatlarda deyilir ki, Putin strategiyasını itirib və onların çıxış yolu yoxdur. İndi əsas məsələ odur ki, Rusiya Suriyadakı problemi həll etmək üçün səy göstərəcəkmi? Rəsmi Moskvanın sonrakı fəaliyyəti isə başqa müzakirə mövzusudur.
Orxan Hun
Milli.Az
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər