Bizi oyuna qatırlarsa - OYUNU POZAQ |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 24-11-2015, 13:56 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 259
Bizi oyuna qatırlarsa - OYUNU POZAQ
34 trilyon kubmetrlik təbii qaz ehtiyatlarına malik İran Qərbin tətbiq etdiyi sanksiyalar və embarqolar götürüləndən sonra dünyanın ən böyük "mavi yanacaq" satıcılarından birinə çevrilə bilər.
Qaz İxrac Edən Ölkələrin Forumunun (Gas Exporting Countries Forum, GECF) zirvə toplantısına həsr olunmuş toplantıdan sonra İran prezidenti Həsən Ruhaninin dediyinə görə, ölkəsi Asiya və Avropa ölkələrinə təbii qaz satışını artırmaq niyyətindədir.
BP-nin hesablamalarına görə, ötən il qlobal miqyasda boru kəmərləri ilə nəql sahəsində təbii qaz satışı 663,9 milyard kumetr, maye qaz sektorunda isə 333,3 milyard kubmetr təşkil edib.
İran isə dünya miqyasnıda təbii qaz ehtiyatlarının təqribən 18 faizinə malikdir.
İran Milli Qaz Şirkətinin (NİGC) beynəlxalq əlaqələr üzrə direktoruu Əzizulla Ramazaninin sözlərinə görə, hazırda ölkədə sutkada 660 milyon kubmetr qaz çıxarılır. 2019-cu ildə bu göstəricini 1,1 milyard kubmetrə çatdırmaq nəzərdə tutulur.
Fəqət, Tehranın planları nəhəng "Cənubi Pars" yatağının istismar templərindən asılıdır.
Hazırda sutkada 55 milyon kubmetr "mavi yanacaq" ixrac etməyə qadir olan İran xaricə qaz satışını sutkada daha 10 milyon kubmetr artıra da bilər.
Göründüyü kimi, İran dünyanın qaz bazarında aktiv oyunçulardan birinə çevrilmək və Asiya ilə yanaşı, Avropa Birliyinin təbii qaz bazarına çıxmaq, həmin istiqamətlərdə mövqelərini möhkəmlətmək niyyətindədir.
Asiya yönündə İranın ciddi rəqibi sadəcə, Qətərdir ki, Tehran bu əmirliyin mövqelərini asanlıqla zəiflədə bilər. Nədən ki, qaz satışı sadəcə, iqtisadi proses olmadığından geosiysi baxımdan "cırtdanla div qarşıdurması" təsiri bağışlaya biləcək Qətər-İran kolliziyasının qalibi indidən bəllidir.
Avropa Birliyində isə situasiya asan deyil. Avropalılar təbii qaz təminatında Rusiyadan asılılıqdan qurtulmaq üçün Azərbaycanla bahəm, Qətər və Şimali Afrika ölkələrinin satışlarından yararlanmağa can atırlar. Qətər variantı hələlik müşküldür - Suriyada vətəndaş müharibəsi davam etdiyindən quru yolu ilə boru kəmərinin çəkilməsi hələlik ideya səviyyəsində qalır. Aralıq dənizi vasitəsilə təbii qazın daşınması yalnız maye qaz rezervuarları vasitəsilə mümkün olduğundan, maya dəyəri artır.
Avropa Birliyi qazın boru kəmərləri vasitəsilə alınmasında maraqlı olduğundan hazırda Rusiyanın "Qazprom" konserninin təkliflərinin və layihələrinin ən real alternativləri Azərbaycanın təbii qazını Avropaya çıxaracaq TAP və TANAP marşrutlarıdır.
Tehrandakı sammitə İranın dövlət başçısı Həsən Ruhani də qatıldı və yazının əvvəlində iqtibas gətirdiyimiz sözləri dedi.
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin də GECF forumunda iştirakı və bununla kifayətlənməyərək qısa da olsa, çıxış etməsi Moskva ilə Tehranın sözügedən qurumu "qaz OPEC"inə çevirmək niyyətlərindən xəbər verir.
GECF OPEC ola bilərmi?
Moskva və Tehranın bütün istəklərinə, ambisiyalarına rəğmən bu ideyanı nə Asiya ölkələri, nə Avropa, nə də ABŞ birmənalı qəbul edir.
OPEC neft hasil və ixrac edən ölkələrin karteli kimi özünü tanıdır, təşkilata üzv ölkələrin sutkalıq hasilat kvotalarını müəyyənləşdirir. Yəni dünyanın neft bazarına tam nəzarət etməyə çalışan OPEC diktat yolu ilə fəaliyyət göstərir, üzv ölkələrdən kimin sutkada nə qədər neft çıxarıb satmasını müəyyənləşdirməyə çalışır.
OPEC-də əsas oyunçu Ər-Riyaddır və Səudiyyə Ərəbistanı bu təşkilat vasitəsilə dünya neft bazarına təsir etmək, sutkalıq hasilatı artırmaqla ABŞ-ın şist neft hasilatı biznesini çökdürməyə, rəqiblərini sıradan çıxarmağa can atır.
Lakin ərəblər məqsədlərinə çatmayıblar və praktika göstərir ki, OPEC əslində neft qiymətlərinə təsir baxımından əhəmiyyətli imkanlara, təsir vasitələrinə malik deyil.
OPEC-in qərarları ilə "kvota savaşları" ABŞ, Çin, Yaponiya və Avropa Birliyini qıcıqlandırmaqla yanaşı, təşkilat üzvü olan ölkələrin əksəriyyətində narazılıq yaradıb.
Ən azı ona görə ki, Səudiyyə Ərəbistanı OPEC üzvlərini sutkalıq hasilat kvotalarını azaltmağa və bu minvalla neftin fasiləsiz azalan qiymətlərini bahalaşdırmağa çağırsa da, özü şüarlarına əməl etmir, bazarları ucuz neftlə doldurur.
OPEC-in digər "ağırçəkili" üzvü İran da əslində, təşkilatdakı qərarlara riayət etmək niyyətində deyil. Sanksiyalar ləğv olunandan sonra neft hasilatını və Avropaya neft satışını artıracağını deyən Tehran əzəli geosiyasi rəqibinin, həddən artıq sərin münasibətlərdə olduğu Səudiyyə Ərəbistanının mövqelərini vecinə də almayacağını aşkar bəyan edir.
Tehranda sammit keçirən GECF-in "qaz OPEK"i olacağı barədə arzular dilə gətirilirsə, OPEC-in indiki halına baxsaq, GECF-i gözləyən taleni indidən müəyyənləşdirmək olar.
OPEC-in davranışlarından və qərarlarından zinhara gələn Qərbin təbii qaz hasilatı ilə satışlarının da bir neçə dövlətin geosiyasi ambisiyalarının reallaşmasına xidmət edəcək alətə çevrilməsi cəhdlərini sakitliklə müşahidə edəcəyi ağlabatan görünmür.
Ən azı, ABŞ təbii qaz hasilatı və satışı məsələsinin İranla Rusiyanın ambisioz planları müstəvisində "mavi yanacaq" alıcılarına kobud təsir vasitəsinə döndərilməsinə imkan verməyəcək.
Moskva və Tehran da Vaşinqtonun əsəblərini tarıma çəkməmək üçün GECF-in kartel yox, məsləhət və məşvərət orqanı, az qala diskussiya klubu olduğunu deyirlər.
Azərbaycan GECF sammitində müşahidə statusunda iştirak edir. Bakının seçimi optimaldır, çünki ölkəmiz yeni quruma üzv olarsa, qəbul ediləcək sutkalıq hasilat kvotaları, təbii qazın nəql marşrutları və s. ilə bağlı qərarlara riayət etmək məcburiyyətində qala bilər. Bu, şəksiz, enerjidaşıyıcıları hasilatı və satışında tam müstəqil siyasətin müəyyən prinsiplərini GECF-ə qurban vermək olardı.
Bakı belə ssenariyə razı deyil və qərarların qəbulunda bundan sonra da tam müstəqil olmaq niyyətindədir.
Tehran sammitində ölkəmiz üçün ən önəmli məsələ İranın sanksiyaların götürülməsindən sonra Avropa Birliyinə təbii qaz nəql etməyə hazırlaşmasıdır. Bu istiqamətdə Tehran iki marşrut variantını nəzərdən keçirir: İraqın şimalındakı Kürdüstandan Suriyaya, oradan da Aralıq dənizi sahillərinə və Avropaya, bir də Türkiyə vasitəsilə Avropa Birliyinə.
Suriya variantı ciddi təsir bağışlamır. Suriyada vətəndaş müharibəsi gedir və boru kəməri marşrutunun keçəcəyi ərazilərin tam əksəriyyəti müxtəlif terrorçu qrupların nəzarətindədir.
Elə bu səbəbdən də İran Suriya prezidenti Bəşər Əsədə sadiq qoşunlara tam dəstək verərək həmin əraziləri terrorçulardan təmizləməyə çalışır.
Türkiyə variantında isə İran Azərbaycanın TAP və TANAP layihələrinə qoşula bilər ki, bu da Bakı üçün şəksiz sərfəlidir.
İstənilən halda GECF ambisiyalarını açıqlayıb və artıq özünə ABŞ ilə Avropa Birliyinin heç xoş olmayan diqqətini cəlb edib.
Azərbaycan müşahidə statusuna malik olduğu bu qurumla bağlı kolliziyalardan bəhrələnə bilər.
Bunu da zaman göstərəcək.
Elçin Alıoğlu
Milli.Az
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər