Əxlaq və mənəviyyat mövzusunda qələmə alınmış kitablarda gözəl xasiyyət (buna ”hüsni-xülq“ deyilir) müsəlman üçün ən mühüm keyfiyyətlərdən biri kimi xatırlanır.Hədislərdəki "hüsni-xülq" ifadəsində insanın başqaları ilə ünsiyyətcilliyi, mülayim xasiyyətə malik olması, ətrafdakılarla mehriban davranması, gülərüzlülüyü və sairə xüsusiyyətlər nəzərdə tutulur. Yəni dini mətnlərdə bütün bu gözəl keyfiyyətlər ümumilikdə əxlaqın gözəlliyi kimi dəyərləndirilir. Ona görə dini mətnlərdəki "pis əxlaq" ifadəsini də müasir anlamdakı əxlaqsızlıq, əxlaq pozğunluğu kimi deyil, kobudluq, qabalıq, başqalarını incitmək, ünsiyyətdən qaçmaq kimi qəbul etməliyik.

Maraqlıdır ki, hüsni-xülq bütün əxlaqi keyfiyyətlərin əsası sayılır. Qalan əxlaqi və mənəvi dəyərlər sanki bu xüsusiyyətin kölgəsində qalır. Çünki insan əgər başqaları ilə münasibətini mülayimlik əsasında qursa, bütün qalan xülqləri də özündə tərbiyə etməyə qadir olar. Təvazökarlıq, səbr, qəzəbi udmaq, doğruculluq, xeyirxahlıq, ədalət, qənaətcillik, həya və sairə kimi əxlaqi dəyərlərin hər birinin kökündə məhz yuxarıdakı mənada hüsni-xülq durur. Yaxşı xasiyyət sahibi həmişə hörmət və sayğı ilə əhatələnər, onun ailəsi möhkəm, dostları sədaqətli olar. Amma pis xasiyyət sahibi heç kim tərəfindən sevilməz, hətta ailə üzvləri və yaxınları belə, ondan uzaq qaçmağa çalışarlar.

Gözəl əxlaq o qədər böyük əhəmiyyətə malikdir ki, Islam Peyğəmbəri (s.a.v.v) onu dinin yarısı adlandırır və buyurur: İslam gözəl əxlaq deməkdir. İmam Əli (ə.s) möminin əməl dəftərinin sərlövhəsini gözəl xasiyyət hesab edirdi. İmanın kamil olmasının nişanəsi də xasiyyətin gözəlliyidir: Möminlər içində imanı kamil olan – əxlaqı ən gözəl olandır.
Muhamməd (s.a.v.v) məhz insanlardakı gözəl əxlaqi dəyərləri tamamlamağı özünün peyğəmbərliyə təyin olunmasının səbəblərindən biri kimi göstərirdi. Həmçinin o Həzrət (ə.s) buyururdu ki: Sizlərdən mənə ən çox bənzəyən – əxlaqı ən gözəl olandır.

Gözəl xasiyyət insana həm dünyada,həm də axirətdə fayda yetirər.Imam Əli (ə.s) buyururdu: Gözəl xasiyyət ruzini artırar və ünsiyyəti möhkəmlədər. İmam Cəfər Sadiq (ə.s) isə yaxşılığın və gözəl xasiyyətin ölkələri abad etdiyini,ömürləri uzatdığını bildirirdi. Allahın Peyğəmbəri (s.a.v.v): Qiyamət günü mizan tərəzisində heç bir əməl gözəl xasiyyətdən daha ağır olmayacaq.

Əksinə, pis xasiyyət insana hər iki dünyada zərər və xəcalət gətirər. Məşhur hədislərin birində deyilir ki, sirkə balı xarab etdiyi kimi pis əxlaq da əməlləri zay edər. Allahın Peyğəmbəri (s.a.v.v) buyurur: Bəndə öz əxlaqının pisliyi üzündən cəhənnəmin ən aşağı qatına yuvarlana bilər. İmam Əli (ə.s) yaxşı və pis xasiyyətin insan taleyinə təsiri barədə belə buyurur: Nə çoxdur elə izzət sahibləri ki,(pis) xasiyyət onları zillətə salıb. Nə çoxdur elə zəlillər ki,(yaxşı) xasiyyət onları izzətli edib.

Müsbət əxlaqi dəyərlər insanın batini aləminin gözəlliyi deməkdir. Əgər insanın zahiri görünüşü Allahın əlindədirsə, batini dünyasının vəziyyəti onun öz ixtiyarındadır. Peyğəmbər (s.a.v.v) səhabələrindən birinə buyurmuşdu: "Allah səni xilqətdə gözəl yaradıb, sən də öz əxlaqını gözəlləşdir." Insan özünü tərbiyə etməklə,pisliklərdən təmizlənməklə batini dünyasını saflaşdırmağa qadirdir. Bu məqama çatmış insanların barəsində deyilir, onların qəlbi Allahın təcəlli yerinə çevrilər.

Insanın dəyəri onun fərdi ibadətləri ilə deyil, əxlaqının gözəlliyi ilə ölçülür.Çünki əvvəla, ibadət Allahdan ötrü edilir və cəmiyyətə aidiyyatı az olur.Ikincisi ibadət riya niyyəti ilə də edilə bilər,bunu bilən yalnız Allahdır. Amma gözəl xasiyyət, insanlarla ünsiyyətdə ölçünü gözləmək birbaşa cəmiyyətdaxili münasibətlərə təsir göstərir. Bir gün Peyğəmbərə (s.a.v.v) dedilər ki, filan qadın gündüzlər oruc tutub gecələr namaz qılır,amma xasiyyəti pisdir və dili ilə qonşularını incidir. Həzrət Peyğəmbər (s.a.v.v) buyurdu: O qadında yaxşı bir xüsusiyyət yoxdur və o cəhənnəm əhlindəndir.

Müsbət xasiyyətlərin hər biri bəyənilən, arzuediləndir, özü də bunların istisnasız olaraq hər kəsdə olması tövsiyə edilir. Amma müəyyən xüsusiyyətlər məhz bəzi təbəqələrə mənsub şəxslərdə olanda daha üstün dəyər qazanır.Hz.Muhamməd (s.a.v.v) bu məsələyə işarə edərək buyurur: "Ədalət gözəl xüsusiyyətdir, amma hökmdarlarda olanda daha gözəldir. Səxavət gözəldir, amma sərvətlilərdə olsa, daha gözəl olar. (Günahlardan) çəkinmək yaxşıdır, amma alimlərdə bunun olması daha yaxşıdır.Səbr gözəl cəhətdir,amma kasıblarda daha gözəl görünür. Tövbə yaxşdır, amma cavanlarda olsa daha yaxşıdır.Həya gözəl xasiyyətdir amma qadın həyalı olanda daha gözəl olur."