“İraqın dövlət kimi qalacağına ümid yoxdur” |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 22-12-2015, 19:12 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 269
“İraqın dövlət kimi qalacağına ümid yoxdur”
Türkiyəli ekspert Mehmet Şahin: “İran və Rusiya İraq vasitəsilə Türkiyəyə təzyiq etmək istəyir”
Mosul ətrafında Türkiyə ordu qüvvələrinin göndərilməsi Bağdad və Ankara arasında ciddi gərginliyə səbəb oldu. Hətta məsələ BMT TŞ-nin müzakirəsinə çıxarıldı. Ali qurumun iki ölkənin bu mövzuda anlaşma tövsiyəsindən sonra mediada Türkiyə ordu birləşməlirinin Başika düşərgəsindən çəkilməsi xəbərləri gəlməyə başladı. Ancaq məlum oldu ki, bu, sadəcə yerdəyişmədir.
Bəs Türkiyənin Mosula verdiyi xüsusi önəm və orda hərbi qüvvə saxlamaqda bu qədər inad etməsinin arxasında hansı amillər dayanır? Ümumiyyətlə, Bağdad-Ankara münasibətlərinin gələcəyi necə görünür?
Bu və başqa sualları Türkiyənin nüfuzlu araşdırma qurumu olan Strateji Düşüncə İnstitutunun müdir müavini, xarici əlaqələr və Yaxın Şərq üzrə proqram rəhbəri, dosent Mehmet Şahinə ünvanladıq:
- İraq-Türkiyə münasibətlərində indiki durum necədir? Mediada hərbçilərin geri çəkilməsi haqda məlumatlar yayılıb...
- Başikadakı Türk hərbi birliyi iki ölkə arasında problem yaratdı. Əslində daha öncədən Türkiyənin bu bölgəyə hərbi qüvvə göndərəcəyini mərkəzi İraq hökuməti də, şimali İraq kürd administrasiyası da bilirdi. Çünki burda Türkiyə hərbçilərinin olmasının əsas məqsədi peşmərgə, həmçinin, sünni ünsürlərə İŞİD-ə qarşı savaş üçün təlim verilməsi, yəni Mosulun İŞİD-dən alınması idi. Bu proses, yəni türk əsgərinin İraqda – Başikada olması bir ildən çoxdur davam edirdi. Bildiyiniz kimi, o bölgədə iki terror təşkilatı var: İŞİD və PKK/PYD.
Bildiyim qədəri ilə bu iki qruplaşmanın da Türkiyənin Başikadakı hərbi təlim düşərgəsinə terror hücumu hazırlaması ilə bağlı kəşfiyyat məlumatı əldə edilmişdi. Türkiyə düşərgənin müdafiəsini gücləndirmək üçün Başikaya hərbi texnika və əlavə canlı qüvvə göndərdi. Bu isə narahatlıq yaratdı. Amma narahat olan iraqlılar deyildi. İlk növbədə əsas narahat olan İran, ikinci isə Rusiya idi. Təyyarə hadisəsi ilə Rusiya-Türkiyə münasibətlərində yaranmış böhrandan da istifadə edərək İraq üzərindən Türkiyəyə təzyiq göstərmək istədilər. Bu gün İraqın suveren dövlət olduğunu deyə bilərikmi? Təbii ki, yox. Ərbil üzərində, sünni bölgədə Bağdadın faktiki olaraq təsiri yoxdur. Hətta Bağdad hökumətinin Bağdadın özündə təsirinin olduğunu deyə bilmərik. Xüsusən də onu qeyd etmək lazımdır ki, İran nəzəri və əməli olaraq faktiki İraqı işğal edib. Bundan istifadə edərək Türkiyəyə təzyiq etməyə çalışdılar. Türkiyə də bunu bildiyi üçün lazımı addımı atdı. Bildiyiniz kimi, o bölgədə Türkiyənin bir neçə hərbi mərkəzi var. Bamernidə, Süleymaniyəyə qədər uzanan bölgədə bir neçə hərbi baza var. Ordakı hərbçilərin sayı heç də az deyil. Əslində Başikaya əlavə qüvvə göndərilməsini əsas gətirərək Türkiyənin o bölgədəki digər hərbi bazaları çıxarması üçün təzyiq etməyə çalışdılar. Türkiyə isə göstərməyə çalışır ki, İraqın ərazisində gözü yoxdur. Türkiyənin əsas dərdi öz ərazi bütövlüyünü təhdid edən terror təşkilatlarına qarşı tədbir almaq, terrora qarşı savaşan qüvvələri dəstəkləməkdir. İraqla da yaxşı münasibətlərin qorunub saxlamasında maraqlıdır. Bu səbəbdən də Başikadakı əsgərlərin bir qismini, xüsusən də son dövrlərdə əlavə olaraq göndərilmiş hərbçiləri geriyə, amma Türkiyəyə deyil, şimali İraqda kürd administrasiyası ərazilərinə yerləşdirdi. Bunu etməklə Türkiyə Bağdada mesaj verdi ki, mənim pis niyyətim yoxdur, sənə bu təklifi edənlərin maraqları başqadır. Bununla da həm də baş nazir İbadi üzərində təzyiqi də azaltmağa çalışdı, düşünürəm.
- Sizcə indi Bağdad və Ankara arasında bir anlaşma əldə olundumu?
- Ankara bu vəziyyətin dalana dirənməsini istəmədi. Bu gün Rusiya ilə problemlər, İranla münasibətlərdə soyuqluq var. Bu vəziyyəti İraq üzərinə də gətirmək istədilər. Amma Türkiyə xoş niyyətli olduğunu göstərərək vəziyyətin daha da gərginləşməməsinə çalışdı. Bu, açığı Bağdaddakı hökuməti də razı saldı. Mənim izlədiyim qədər bu istiqamətdə danışıqlar davam edəcək.
- Amma bu vəziyyətdə Mosulun azad edilməsi ilə bağlı müəyyən edilmiş vaxt da uzandı. Bu ilin əvvəlində olmalı idi, amma hələ də baş vermədi.
- Mosulun işğaldan azad edilməsi birinci dərəcədə Türkiyənin deyil, Bağdadın məsələsidir. Türkiyə yalnız onlara yardım edə bilərdi. Bir də əlavə olaraq İŞİD-in burdakı varlığı Türkiyənin özü üçün təhdid olduğundan müdafiəni gücləndirə bilər. Bunun üçün də ordakı qrupların İbadi və İrana təpki göstərməsi lazımdır. Yəni deməlidirlər ki, Türkiyə burda xoş niyyətli olaraq, terrora qarşı mübarizə məqsədilə gəlib. Məsələn, Barzani bu təpkini verdi. Çünki Barzani bunu istəyir. Eyni zamanda digər iraqlıların da bunu etməsi lazımdır.
- Mosulun Türkiyə üçün xüsusi önəm daşıdığını bilirik. Misaki-milli sərhədləri daxilində olub. Eyni zamanda Atatürk uzun müddət türklərin kompakt yaşadığı bölgə olaraq Mosulu ingilislərə verməməyə çalışıb. Bu gün Türkiyənin Mosul mövzusuna bu qədər diqqət göstərməsinin arxasında həm də bu amil varmı?
- Təbii ki, Misaki-milli sərhədləri Türkiyə üçün önəmlidir. Amma Türkiyə Ankara anlaşmasına əsasən İraqın sərhədlərini tanıyır. Biz bu gün İraqın, Suriyanın hazırkı sərhədlərini tanıyırıq. Mosul bizim üçün önəmlidir, amma Yaxın Şərq də önəmlidir. Mənim qənaətim odur ki, Türkiyə ordusunun Mosulda olması tarixi səbəblərlə bağlı deyil. Bu gün Yaxın Şərq çox mürəkkəb bir dönəm yaşayır. Türkiyənin qonşusu İraqda güclü dövlətin omaması həm təhülkəsizlik, həm də terrora qarşı mübarizə, iqtisadiyyat baxımından mənfi təsir göstərir. Biz istəyirik ki, Mosulu iraqlılar idarə etsinlər. Türkiyənin Mosulla bağlı həssaslığı olsa da, Türkiyə dövləti və iqtidarı bu torpaqların İraqa məxsus olduğunu qəbul edir. İraqın suveren bir dövlət olması Türkiyənin də faydasınadır.
- Bir Yaxın Şərq mütəxəssisi olaraq bölgənin gələcəyini necə görürsünüz? İraqın və Suiryanın bölünməsi ehtimalı qalırmı?
- Açığı, bu bölgənin gələcəyi ilə bağlı çox da ümidli deyiləm. Təəssüf ki, Livan nümunəsi İraqda da özünü göstərir. Bildiyiniz kimi, Livan nümunəsi dövlətin siyasi sisteminin ölkənin etnik və məzhəbi fərqliliyi üzərində qurulmasıdır. Livanda mövcud konstitusiyaya görə, prezident mauruni xristian, baş nazir sünni, parlament sədri isə şiələrdən olur. 2003-ü ildə işğaldan sonra İraqı da bu hala gətirdilər. İraqın şimalında kürd muxtariyyəti yaratdılar. Bu, Amerika işğalının mirasıdır. Bunu açıq demək lazımdır ki, amerikalılar bu gün Yaxın Şərqdə istiqrarın təmin olunmasında ana faktorlardan biridir. Bu gün onlara bu bölgədə ehtiyac olsa da, bu bölgədə savaşların səbəbi Amerikanın İraqı işğal etməsidir. Bundan başqa İraqda bir şiə bölgəsi var. Bu bölgə isə hardasa tamamilə İranın təsirindədir. İraqın sünni bölgəsi isə terror qruplarının əlindədir. Bildiyiniz kimi, İraqın hazırkı konstitusiyasına əsasən ölkə federasiya oldu. Yəni qarşıdakı dönəmdə İraqın bir bütöv dövlət olacağına heç ümidim yoxdur. Ehtimal ki, Livan və İraqın arasında qalan Suriyada da belə bir sistem qurulacağını ehtimal edirəm. Bu isə bizim hələ uzun müddət yaxın Şərqdən danışacağımızı göstərir. Yaxın müddətdə bu bölgədə istiqrar gözləmək mümkün deyil.
- Son günlər Türkiyə ordusunun ölkənin cənub-şərq bölgələrinə yerləşdirilməsi, antiterror əməliyyatlarının genişlənməsi, sanki qeyd etdiyiniz qarşıdan gələn xaos dönəminə hazırlıq məqsədi daşıyır.
- Türkiyə öz sərhədlərini qorumaq gücündə olan dövlətdir. Türkiyəni İraq və ya Suriya ilə müqayisə etmək olmaz. İmperatorluq keçmişi olan, NATO-da ikinci hərbi gücə sahib olan dövlətdir. Bu gün Türkiyə cənub-şərq vilayətlərində PKK-ya qarşı ciddi mübarizə aparır. Amma bu mübarizə zamanı fikir verirsinizsə, xalqla PKK-nı ayırmağa çalışır. Türkiyə dövləti demək istəyir ki, kürdlərlə bir problemi yoxdur. Mesaj budur. Kürdlər Türkiyə ordusundan deyil, PKK-dan qaçırlar. Mən şəxsən arzu edirəm ki, o bölgədə dövlətin rəsmi qüvvələrindən başqa heç kimin əlində silah olmasın. Bunu edərkən də dövlət kürd xalqına qucaq açmalıdır. Mənim gördüyüm qədəri ilə Türkiyə dövləti burda kürd xalqına barış mesajı verməklə yanaşı, PKK ilə sonadək mübarizə aparacağı mesajını verir. Görünən odur ki, bu mübarizə davam edəcək.
musavat.com
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər