Ödənilməyən kreditlər - çıxış yolu nədir? |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 9-01-2016, 10:37 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 308
Ödənilməyən kreditlər - çıxış yolu nədir?
Ekspertlər bildirirlər ki, Mərkəzi Bank bank nəzarəti tələblərini yumşaldır və bankların acınacaqlı vəziyyətini pərdələməyə çalışır, amma...
Ölkədə ödənilməyən kreditlərin həcmi yenidən artan xətt üzrə inkişaf edir. Ekspertlər bildirirlər ki, bankların ehtiyatları yenə azalır və ikinci devalvasiyadan sonra bu, ciddi şəkildə davam edəcək. Nəticədə isə əmanətlər ciddi təhlükədədir. Əksər ekspertlər qeyd edirlər ki, Mərkəzi Bankın banklara növbəti güzəşti bank sisteminin ölümcül vəziyyətindən xəbər verir.
Qeyd edək ki, yanvarın 6-da Mərkəzi Bankın “Aktivlərin təsnifləşdirilməsi və mümkün zərərlərin ödənilməsi üçün xüsusi ehtiyatların yaradılması Qaydaları”na dəyişikliklər qüvvəyə minib. Dəyişikliklərə əsasən bundan sonra banklar verdiyi kreditlər üzrə daha az ehtiyat yaradacaq. Ekspert Əkrəm Həsənov məsələni şərh edərək bildirib ki, bundan sonra qeyri-qənaətbəxş kreditlər, yəni ödənişi 180 günədək gecikdirilən kreditlər üzrə 30 faiz əvəzinə 25 faiz, təhlükəli, 270 günədək gecikdirilən kreditlər üzrə 60 faiz əvəzinə 50 faiz ehtiyat yaradılacaq: “Məsələn, tutaq ki, bank cəmi 300 milyon manat kredit verib. Onun 100 milyon manatının qaytarılması 180 günədək, 100 milyon manatının qaytarılması isə 270 günədək borclular tərəfindən gecikdirilir. İndiyədək bank bu halda 90 milyon manat ehtiyat yaratmalı idi. Bundan sonra isə cəmi 75 milyon manat ehtiyat yaradacaq”.
Ekspertin sözlərinə görə, fevral devalvasiyasından sonra Mərkəzi Bank sözügedən qaydalara artıq üçüncü dəfədir dəyişiklik edir: “Həmin dəyişikliklər də banklara kreditlər üzrə daha az ehtiyat yaratmaq imkanı yaratmışdı. Görünən odur ki, həmin tədbirlər kifayət etməyib və bankların problemli kreditlərinin həcmi o qədər artıb ki, onlar üçün kifayət qədər ehtiyat yaratmağa qadir deyillər. Başqa sözlə, kapitalları çatışmır, pulları yoxdur. Buna görə də Mərkəzi Bank bu dəyişikliyi məhz indi edib ki, bankların 2015-ci ilin nəticələri üzrə hesabatları əhalini, ilk növbədə əmanətçiləri qorxutmasın. Məsələ burasındadır ki, ehtiyatlar kapitalı azaldır. İndi isə banklar hesabatlarında ehtiyatlarını azaldaraq, kapitallarının nisbətən qənaətbəxş olduğunu nümayiş etməyə çalışacaqlar. Bir sözlə, Mərkəzi Bank bank nəzarəti tələblərini ona görə yumşaldır ki, bankların acınacaqlı vəziyyətini pərdələsin. Nəticədə əhaliyə yanlış məlumat ötürülür ki, guya hər şey normaldır. Bank müştəriləri, ilk növbədə əmanətçilər bundan nəticə çıxarmalıdır. Bu dəyişikliyi edən Mərkəzi Bank artıq xeyli müddətdir ki, bir neçə bank tərəfindən əhalinin əmanətlərinin qaytarılmamasına da göz yumur, həmin banklara nə kömək edir, nə də lisenziyasını geri alır. Bir sözlə, devalvasiyanın ikinci dalğasından sonra Mərkəzi Bank bankların çaldığı havanı oynayır və əhalini təhlükə altına qoyur. Mərkəzi Bankın bank nəzarəti funksiyası tədricən heçə enir, banklar başlı-başına buraxılır, bu isə ilk növbədə əmanətçilər üçün çox ciddi təhlükədir”.
Qeyd edək ki, ekspertlər dollar kreditlərinin çoxluğu səbəbindən bankların problemli kredit portfelinin artdığını vurğulayırlar. Həmçinin, bildirilir ki, dollar kreditləri ilə bağlı məsələ çözülməzsə, problem daha qabarıq şəkildə özünü göstərəcək. Əkrəm Həsənov deyir ki, borcu ödəmək həm hüquqi, həm də mənəvi cəhətdən vacibdir. Lakin qanuna zidd olaraq şişirdilmiş borc ödənilməməlidir. Eyni zamanda, borclunun imkanı yoxdursa, borc ödənilmir. “Borca görə həbs və bu kimi digər cəza tətbiq edilə bilməz. Yalnız borcun ödənilməsi haqda məhkəmə qərarını qərəzli, üzrsüz səbəbdən icra etməyən həbs oluna bilər. Bu, Cinayət Məcəlləsinin 306-cı və İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 313-1-ci maddələrindən irəli gəlir.
Banklar, icra məmurları və onlara xidmət edən bəzi hüquqşünaslar vətəndaşları adətən bu maddələrlə qorxudur. Lakin bu maddələrdən yalnız o kəslər qorxmalıdır ki, pulu ola-ola borcu ödəmir. Yəni özünün və himayəsində olan şəxslərin yaşayış minimumunu təmin edən məbləğdən artıq rəsmi gəliri var, həmin gəlirdən hətta vergi də ödəyir, amma bankın pulunu vermir. Gəliri olmayan borcluya bu maddələr tətbiq edilə bilməz”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Ekspertin sözlərinə görə, borclu yalnız əmlakı ilə məsuliyyət daşıyır. Yəni borca görə əmlakı əlindən alına bilər: “Ancaq Bu zaman Nazirlər Kabinetinin 5 iyun 2002-ci il tarixli 89 saylı Qərarında sadalanmış əmlak, girovda deyilsə, bir ev, mebel, paltar, uşaq ləvazimatı və sair vətəndaşın əlindən alına bilməz. Borclunun aylıq gəlirinin maksimum 50 faizi məhkəmə qərarı ilə tutula bilər.
Bu zaman borclunun və himayəsində olan şəxslərin yaşayış minimumu toxunulmazdır. Borclunun gəlirinin yalnız sözügedən yaşayış minimumundan artıq hissəsi tutula bilər. Bank borcu maaş və ya pensiya kartından silirsə, kart hesabının bağlanması haqda banka ərizə verə, sonra isə iş yerinə və ya Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna müraciət edə bilərsiz ki, maaşı və ya pensiyanı sizə başqa yolla ödəsin. Bu halda bank kart hesabını bağlamağa, işəgötürən və ya Dövlət Sosial Müdafiə Fondu isə sizə pulunuzu başqa yolla ödəməyə borcludur. Çünki heç kəsi zorla hər hansı bankın müştərisi etmək olmaz”.
Ə.Həsənov qeyd edib ki, yazılı girov müqaviləsi əsasında girov qoyulmuş əmlak borcludan məhkəmə qərarı əsasında alınıb satıla bilər: “Girov kimi daşınmaz əşya qoyulubsa, müqavilə notariat qaydasında təsdiq edilməli və Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestrində qeydiyyata alınmalıdır. Buna görə də məsələn, təhvil verilməmiş binadakı mənzilin girovu mümkün deyil. Bu şərtlərə riayət edilməyibsə, girov mövcud deyil.
Zaminlik müqaviləsi mütləq yazılı bağlanmalıdır. Yazılı müqavilə yoxdursa, kredit üzrə zamin də yoxdur. Qanuna əsasən, kredit üzrə faizlər ildə bir dəfə tutulmalıdır. Lakin bizim banklar ayda bir dəfə tutur və bununla da borcu şişirdir. Bankdan məhkəmədən əvvəl də, məhkəmə prosesi əsnasında da indiyədək etdiyiniz ödənişlərin yenidən hesablanmasını tələb edə bilərsiz. Bu halda əsas borcunuz azalacaq. Banklardan kredit üzrə faiz dərəcəsinin azaldılmasını tələb edə bilərsiz. Bu zaman Prezidentin 22 dekabr 2014-cü il tarixli Fərmanının 11-ci bəndinə istinad edə bilərsiz. Orada Prezident Mərkəzi Banka tapşırıb ki, faiz dərəcələrinin aşağı salınmasını təmin etsin.
Bank bunu etməsə, Mərkəzi Banka müraciət edin ki, niyə prezidentin göstərişinin icrasını təmin etmir. Borcun ödənilməsini gecikdirdikdə, bilin ki, bank bir qayda olaraq, etdiyiniz ödənişdən ilk növbədə cərimə tutacaq. Amma bu, qanunsuzdur. Buna görə də cərimənin tutulmayacağı haqda bankdan yazılı iltizam almayınca, krediti ödəməyin. Əks halda, borcunuz şişəcək. Bankların borclulara təzyiq aləti kimi onun iş yerinə, qohumlarına və digərlərinə müraciət etməsi qanun pozuntusudur”.
Onun sözlərinə görə, həmçinin dollarda krediti olanlar Mülki Məcəllənin 422-ci maddəsinə istinad edərək şəraitin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsi ilə əlaqədar kredit müqaviləsinin dəyişdirilməsini, o cümlədən kreditin valyutasının manata çevrilməsini tələb edə bilər. Borcun ödənilməsi haqda məhkəmə əmri ilə bağlı borclu 10 gün ərzində həmin məhkəməyə yazılı etirazını bildirə bilər. Borclular məhkəmə prosesindən qorxmamalıdır. Əksinə, çox saylı və uzunmüddətli məhkəmə proseslərindən banklar qorxur.
Ə.Həsənov qeyd edib ki, borclulara qarşı qanunsuz tədbirlərə qarşı birləşmək vacibdir: “Borclular birləşərək qanun çərçivəsində müqavimət göstərməli, haqlarını tələb etməlidirlər. O cümlədən birgə şikayət etməlidilər. Bu halda banklar əməli güzəştlərə getməli olacaq. Digər yol antikollektor qurumlarının yaradılmasıdır. Bir çox ölkədə belə şirkətlər var. Onlar çox cüzi mükafat müqabilində vətəndaşların borcu üzrə bütün hüquqi hərəkətlərin həyata keçirilməsini öz üzərinə götürür. Bankla danışıqlardan tutmuş məhkəmə proseslərinin aparılması və məhkəmə qərarlarının icrası zamanı borclunun təmsil edilməsinədək. Nəticədə borclu adi hüquqşünasa ödəyəcəyi ilə müqayisədə çox cüzi vəsait xərcləməklə öz hüquqlarını qoruyur, antikollektor qurumu isə bu işlə ixtisaslaşmış və kütləvi şəkildə məşğul olduğu üçün zərərsiz fəaliyyət göstərə bilir. Bu təcrübənin öyrənilməsinə və Azərbaycanda da tətbiqinə ehtiyac var”.
musavat.com
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər