Ruzi |
Müəllif: Admin | Bölmə: Məqalələr | Vaxt: 23-11-2015, 07:13 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 1052
Ruzi
İnsanın ən zəruri təbii ehtiyaclarından biri onun dolanışığının təmin edilməsi vasitəsi olan ruzidir. Insanların demək olar ki, çox az bir hissəsindən başqa hamısı öz qüvvəsinin və ömrünün çoxunu bu istiqamətdə sərf edir və ruzi qazanmağa çalışır. Lakin bu işdə heç də hamı istədiyi nəticəni əldə edə bilmir.
Bu istiqamətdə qazanılan uğurlar və uğursuzluqlar barədə müxtəlif fikirlər mövcuddur. Onları hərə bir cür yozur. Görəsən bu barədə İslamın görüşü nədir? Rizini insan özü səy və təlaşı ilə əldə edir, yoxsa ruzi birmənalı olaraq Allahın yaratdıqlarına bəxşişidir? Bu kimi suallar hamını düşündürən suallardandır.
İslamın ana mənbəyi olan Qurani-Kərimin müxtəlif ayələrində ruzinin mənbəyi və insanın bu işdəki rolu barədə müxtəlif aspektlərdən bəhs olunur. Quranin mübarək ayələrinə əsasən bütün canlıların ruzisi Allahın öhdəsindədir. Allah-Təala buyurur:
"Yer üzündə yaşayan elə bir canlı yoxdur ki, Allah onun ruzisini verməsin" (Hud, 6).
Həmçinin digər bir ayədə buyurur:
"(Yer üzündə zəiflikləri ucbatından) ruzisini daşıya (əldə edə) bilməyən neçə-neçə canlılar vardır. Onların da, sizin də ruzinizi Allah verir" (Ənkəbut, 60).
Bəli, hamının, ən zəif canlılardan tutmuş ən böyük varlıqlara kimi bütün məxluqatın ruzisini Allah verir. Allahın ruzi verməsinin əlamətləri çoxdur, sadəcə onlara bir az diqqət etmək lazımdır. Uşaq ana bətnində olanda qidalanır. Amma haradan və necə? Görəsən ona bu ruzini kim verir? O, dünyaya gələn kimi ananın süd vəzilərinə süd gəlir və Allah onu ruzi ilə təmin edir. Bu iş heyvanlarda da belədir. Uşağın özünün həmin südü əldə etməsi qeyri-mümkün olduğu üçün ruzinin Yaradan tərəfindən əta olunduğunu daha yaxşı müşahidə etmək mümkündür. Amma o uşaq bir az böyüdükdən sonra bəzi hərəkətlər etmək qüdrətinə malik olduğu üçün elə bilir ki, əldə etdiyi ruzini özü qazanır. Halbuki körpəlikdə olduğu kimi, böyüyəndə də ona ruzini verən Allahdır. Sadəcə vasitələr fərqli olur. Körpə olanda ruzinin çatdırılma vasitəsi ana idi, böyüyəndən sonra hansısa peşə ilə məşğul olmaq.
Əlbəttə Allahın verdiyi ruzini əldə etmək üçün uşaq ananın döşlərini əmməlidir. Yəni, Allahın verdiyi ruziyə çatmaq üçün onun da müəyyən hərəkətləri olmalıdır. Bu məsələ eyni ilə böyük insanlarda da belədir. Allah ruzini müəyyən yerlərdə qoymuşdur. Insan onları əldə etmək üçün hərəkət etməli, səy göstərməlidir. Lakin unutmamalıdır ki, ruzinin əldə edilməsinin yeganə amili onun öz zəhməti və bacarığı deyildir. Çünki həmin zəhməti çoxları çəkir, amma hamı eyni nəticəni əldə edə bilmir. Digər təfərdən ondan daha zirəkləri ola bilər ki, nəinki heç nə əldə edə bilməz, hətta səfalət içində yaşayarlar. Deməli insan bir tərəfdən səy və təlaş göstərməli, digər tərəfdən isə bütün hallarda Allaha güvənməlidir, ruzini Ondan diləməlidir.
Bütün canlıların ruzisi Allahın əlində olduğu üçün Quran da insanlara ruzini Allahdan diləməyi tövsiyə edir:
"Ruzini Allahdan diləyin" (Ənkəbut, 17).
Quranın bu tövsiyəsinə əməl edərək insanlar öz ruzilərini Allahdan diləyirlər. Allah-Təala isə onu Özünün lazım bildiyi miqdarda nazil edir:
"(Yerdə və göydə) elə bir şey yoxdur ki, onun xəzinələri Bizdə olmasın. Lakin Biz ondan ancaq müəyyən (lazım olduğu) qədər endiririk" (Hicr, 20-21).
Bəli, göylərin və yerin xəzinələri Allahın ixtiyarında olmasına baxmayaraq Allah onu bütün varlıqlar arasında bərabər olaraq bölməmişdir. İnsanlar arasında ruzi fərqi vardir. Bu ruzi fərqi barədə Allah-Təala belə buyurur:
"Allah ruzi baxımından birinizi digərinizdən üstün etmişdir. Üstün olanlar (varlılar) tabeçiliyində olanları (qulları, kənizləri) öz ruzilərinə şərik etməzlər ki, bu cəhətdən bərabər olsunlar. İndi onlar Allahın nemətlərini inkarmı edirlər?" (Nəhl, 71).
Bu, bir çoxlarında ruzi fərqi və Allahın bu işdəki hikməti barədə suallar yaratmışdır. Ruzilər arasındakı fərqin müxtəlif səbəbləri vardır. Bu fərqin əsas səbəblərindən biri insanların onu əldə etmək istedadları arasındakı fərqdir. Belə ki, ruzinin əsas səbəbkarı Allah olsa da, onu əldə etmək istiqamətində hər bir insanın səyi də tələb edilir. Insanlar bu səyi göstərməkdə, həmçinin bu işdəki istedadlarında bir-birindən fərqlidirlər. Əslində insanlar arasında istedad fərqinin olmasının özü ilahi nemetlərdəndir. Çünki əgər insanların hamısı bütün cəhətlərdən bərabər olsaydılar, yaşayış qeyri-mümkün olardı. Bir anlıq təsəvvür edin: hamı eyni bacarığa malikdir, eyni şeyi sevir, eyni şeyi əldə etmək istəyir, eyni cür geyinir, eyni cür həyat tərzi sürür və ... Belə bir cəmiyyətdə yaşamaq mümkün olmazdı. Çünki onda insan həyatının zəruri ehtiyaclarını təmin etmək qeyri-mümkün olardı. Belə ki, hamı, məsələn, həkim olmaq istəyər və bərabər istedada malik olduğu üçün buna nail olardı da. Amma heç kim əkinçiliklə məşğul olmağı sevməz və bu sahədə istedadı olmadığı üçün onu bacarmazdı. Həmçinin hamı, məsələn, şəhərdə yaşamağa üstünlük verər, hamı rahat həyat sürməyə can atardı. Eyni istedada malik olduğu üçün buna nail olub başqa istiqamətdə çalışmazdı. Beləcə, həyatın bir sahəsindən başqa bütün sahələri boş qalardı. Nə əkinçiliklə məşğul olan olardı, nə ticarətlə, nə elmlə və nə də digər işlərlə. Bu cəmiyyətdə nə yeməyə bir şey tapılardı, nə də geyinməyə. Hətta həyatın zəruri tələbləri olan bu cəhətlər hansısa yollarla təmin olsaydı belə, yenə belə bir cəmiyyətdə yaşamaq insan üçün olduqca cansıxıcı, hətta qeyri-mümkün olardı.
Bütün bunlardan belə bir nəticəyə gəlirik ki, mövcud fərq özü-özlüyündə olduqca gözəldir. Sadəcə insanlar bu fərqlərdən Allahın buyurduğu qaydada yararlanmadıqda nəticəsi xoşagəlməz sonluqla bitir. Çünki Allahın hikmətlərə əsaslanaraq varlıqlar arasında yaratdığı bu fərq əslində bir-birini tamamlamalıdır. Qarşılıqlı şəkildə haqlara riayət olunmadıqda bu fərqlər gözəllik deyil, çirkinliklərə çevrilir. Əlbəttə bu fərqlərin bir sıra təbii, ictimai, siyasi və irsi kökləri də vardır. Amma hər halda, mövzudan çox uzaqlaşmamaq üçün çox dərinə getməyib məsələyə bu mustəvidən nəzər salanda görürük ki, Allah bu fərqləri doldurmaq uçun bir sıra qanunlar da qoymuş, insanların hamısının bir nəfər kimi digəri qarşısında məsuliyyət daşıdığını bəyan etmişdir. Əgər istedadı çox olan şəxs az istedadlıya kömək etsə, istedadı az olanın heç bir narahatçılığı olmaz. Əgər Allahın var-dövlət əta etdiyi şəxs Allahın muəyyən etdiyi qaydalar cəhrçivəsində yoxsula əl tutaraq yardım etsə, heç bir kasıb narahatçılıq keçirməz. Bu gun dunyada təqribən 850 milyon insan aclıqdan əziyyət çəkir. Əgər insanların hamısı Allahın xüms, zəkat, sədəqə və bu qəbildən olan digər göstərişlərinə əməl etsə, yer uzundə bir nəfər belə ac insan qalmaz. Demək, əslində fərqlərdən yaranan narahatlıqların köku mövcud fərqlər deyil, insanların bir-birini tamamlamasıdır. Qurani-Kərimdə "Allah sənə yaxşılıq etdiyi kimi sən də başqalarına yaxşılıq et" - deyə buyurulur (Qəsəs 77). Həmçinin tövsiyə edilir ki, hər bir insan Allahdan umduğu şeyi başqaları haqqında da həyata keçirməlidir. Bu, İslamda qanun şəklini almış bir qaydadır.
Peyğəmbər (s.ə.s.) buyurmuşdur: "Əlinizin altında olanlar sizin qardaşlarınızdır. Geyindiklərinizdən onlara da geyindirin, yediklərinizdən onlara da yedizdirin." Əgər belə olsa, narahatlıq və məhrumiyyət olmaz, hətta imkansız və kasıb insanlar daha çox məmnunluq hiss edərlər.
Əslində Allah-Təala insanların çoxuna özünə lazım olandan artıq ağıl, bacarıq və sərvət vermişdir. Bunun mənası Allahın Özünün digər bəndələrinə bu kimi şəxslərin vasitəsi ilə ruzi verməsidir. Allah bütün imkanları yaradıb və göstərişləri həyata keçirəcək ağıl da verib. Bundan əlavə insana ixtiyar və azadlıq da bəxş edib ki, bu işi könül xoşluğu ilə görsünlər. Çünki əgər hər hansı bir iş ixtiyar və azadlıqla edilməsə, onun dəyəri olmaz. Maraqlıdır ki, Allahın yaratdığı varlıqlar içərisində təkcə insan və cinlərdir ki, Onun əmrlərindən çıxırlar. Çünki Allah-taala onları ixtiyar sahibi etmiş, onlara belə bir sınaqdan keçmək imkanı vermişdir. Digər bütün varlıqlarda isə belə bir imkan yoxdur və onlar Allahın əmr etdiyini və xilqətlərində qoyduğunu müticəsinə yerinə yetirirlər. Bu səbəbdən də müxtəlif məsələlərdə tarazlıq digər bütün varlıqlardan çox insanlar arasında pozulur. Bunun səbəbi də qeyd etdiimiz kimi Allahın insanı ixtiyar sahibi etməsidir.
İstedadların fərqliliyinin kökü başqa bir cəhətdən yenə insanların ilahi qanunlara riayət etməmələri və onları Allahın nəzərdə tutduğu kimi sərf etməmələri ilə bağlıdır. Biz bəzən ilk baxışda hansısa bir uşağın məsələn şikəst və ya əqli cəhətdən zəif olduğu üçün kasıb halda yaşamasını görüb təəssüflənir və Allahın ədalətinə irad tuturuq ki, nə üçün onu belə yaratmışdır. Amma məsələyə bir az dərindən yanaşanda və diqqətlə araşdırma aparanda görürük ki, həmin uşağın bu vəziyyətə düşməsinin səbəbkarı onun valideynləridir. Uşaq ana bətnində olarkən valideynlərdən hansısa nəsə yeyib, yaxud elə bir iş görüb ki, onun bu cür olması ilə nəticələnib. Yəni hadisələrə bir az dərindən yanaşanda çox vaxt əsl günahkarı çox asanlıqla tapmaq mümkün olur. Odur ki, qiyamətdə Allahın məhkəməsi bizim dünyada öyrəşdiyimiz məhkəmələrdən fərqli olacaqdır. Məsələn, bir də görəcəksən ki, kiminsə oğurluğuna görə Allah-Təala onun ondan üç nəsil əvvəl yaşamış babasını mühakimə edəcək. Səbəb? Sən demə bunların dörd nəsil əvvəlki babasının çoxlu sərvəti var imiş və bu üçüncü baba əyyaşlıq edərək həmin sərvəti dağıdıb, nəticədə sonrakı nəsillərə bir şey çatmayıb və onlar yoxsulluq içində yaşayıblar və bu nəslin 150 il sonrakı nümayəndəsinin oğurluq etməsinə bu yoxsulluq səbəb olub.
Bu səbəbdən də İslamda insanların hər bir əmələ görə məsuliyyət daşıması çox vurğulanır. Yəni elə olmalıdır ki, bizim hansısa əməlimiz hətta bizdən neçə-neçə sonrakı nəslimizdə hansısa günahın baş verməsi ilə nəticələnməsin.
Qeyd edilməsi lazım olan digər bir məsələ budur ki, insanların arasında istedad fərqi olsa da bu fərq hər şeyin birinə verilməsi və birinin hər şeydən məhrum edilməsi qismindən deyil. Belə ki, bütün fiziki və ruhi istedadlar elə bölünüb ki, hər bir kəsdə digərinin məhrum olduğu şey var. Sadəcə insanlar adətən əlində olmayanı arzulayır, başqasının malik olduğunu daha mühüm hesab edirlər. Bədəni sağlam olan pulu çox olana həsəd aparır, pulu çox olan sağlama. Əslində isə hərədə bir istedad və nemət vardir. Birinin riyaziyyatda istedadı güclüdür, digərinin ədəbiyyatda. Birinin əkinçiliyə həvəsi var, birinin idmana, digərinin ticarətə və s. Əgər insanlar özlərində olan istedadları tanıyıb, onları üzə çıxarsalar, dünyanın təsviri gördüyümüzdən daha fərqli olar. Hələ nəzərə alsaq ki, bir çox hallarda mövcud istedadların üzə çıxmasına mane olan şey cəmiyyətlərdə mövcud olan bir sıra ədalətsizliklər və süni amillərdir, mövcud ruzi fərqlərinə görə Allahı deyil, həmin əngəlləri yaradanları qınayarıq.
Allahın insanların ruzisi arasında fərq qoymasının digər bir səbəbi odur ki, ruzinin bol olması bəzi insanların fəsad törətmələrınə səbəb olur. Allah-Təala buyurur:
"Əgər Allah ruzini genişləndirsə, yer üzündə fəsad törədərlər" (Şura, 27).
Digər bir ayədə buyurur:
"İnsan özünü ehtiyacsiz görən kimi azğınlaşır!" (Ələq, 6-7).
Doğrudan da dünyaya nəzər salanda bu mübarək kəlamı təsdiqləməkdən başqa çarəmiz qalmır. Əlbəttə bunun mənası insanın təlaşdan əl götürüb fəsada düçar olmamaq üçün evdə oturması deyil. Məqsəd bu deyil ki, əgər kasıbsansa, evdə otur və daha çalışma, çünki Allah belə istəyib. Əksinə, bəzən kasıblığın səbəbi Allahın istəyindən yox, insanın öz tənbəlliyi ucbatından olur. Amma əgər insan əlindən gələn qədər çalışır, amma nəticə əldə edə bilmirsə, deməli burada nəsə bir hikmət var. Odur ki, çalışmaqla yanaşı həm də Allahın təqdiri və hikməti ilə hesablaşmaq lazımdır.
İnsanın əlində olan sərvətə görə məğrurlaşması təkcə yaşadığımız dövrə aid deyil. Buna tarixdən də çoxsayli nümunələr tapmaq mümkündür. Çox maraqlı məsələlərdən biri də budur ki, tarix boyu Allahın peyğəmbərlərinə qarşı çıxanlar cəmiyyətin imkanlı təbəqəsi olmuşdur.
"Biz hər hansı bir məmləkətə (kafirləri Allahın əzabı ilə) qorxudan bir peyğəmbər göndərdikdə, onun naz-nemət içində yaşayan zəngin başçıları ancaq: "Biz sizinlə göndərilənləri (Allahın hökmlərini, risaləti, möcüzələri) inkar edirik!" - dedilər" (Səba, 34).
Hər halda Allah-Təala bizə Quranda məğrurlaşmış şəxslərdən nümunələr də göstərmişdir. Buyurur:
"(Qarun) dedi: "Bu (var-dövlət) mənə yalnız məndə olan elm (Tövratı gözəl bilmək, yaxud əlkimyaya yaxşı bələd olmaq, ticarətdən baş çıxartmaq) sayəsində verilmişdir. Məgər o (Qarun) Allahın ondan əvvəl özündən daha qüvvətli və daha varlı olan neçə-neçə kəsləri məhv etdiyini bilmirdimi? Günahkarlar öz günahları barəsində sorğu-sual olunmazlar" (Qəsəs, 78).
Allah-Təala digər bir ayədə var-dövlətin məğrurlaşdırdığı dəstələrin belə deməsini nəql edir:
"Bizim malımız, övladımız çoxdur, bizə əzab verilməyəcəkdir" (Səba, 35).
Allah-Təala Peyğəmbərə (s) onlara belə deməsinin əmr edir:
"Ruzini az-çox edən Allahdır, lakin insanların çoxu bunu bilmir" (Səba, 36).
Bəli, mal insanın bu qədər məğrurlaşmasına səbəb olur. Təbii ki, bu hamı barəsində deyil, əksəriyyət barəsində, xüsusilə Allaha imanı zəif və təqvası az olanlar barəsində özünü daha çox büruzə verir.
Allahın əta etdiyi nemet müqabilində nankorluq və üsyankarlığın nəticəsi isə bəladır:
"Allah bir şəhəri misal gətirir. O şəhər əmin-amanlıq və arxayınlıq içində idi. Lakin (əhalisi) Allahın nemətini inkar etdi, Allah da həmin şəhərə (sakinlərinin) etdikləri əməllərə görə (yeddi il) aclıq və qorxu bəlası daddırdı" (Nəhl, 112).
Odur ki, bir çox hallarda insanların ruziləri arasındakı fərq Allahın bəndələrə olan rəhm və mərhəmətindən doğur. Hər halda nəzərə alsaq ki, Allahın peyğəmbərləri arasında bir-iki nəfərdən başqa heç kəs var-dövlət sahibi olmayıb, bu məsələnin hansı hikmətə əsaslandığını dərk edərik.
Bəzən isə ruzinin azlığı imtahan xarakteri daşıyır. Amma insanlar ilahi meyarlarla tanış olmadığı üçün onun həqiqi mənasını dərk etmirlər. Allah-Təala buyurur:
"Amma nə zaman (Rəbbin) onu imtahana çəkib ruzisini əskiltsə: "Rəbbim məni alçaltdı (mənə xor baxdı)!" - söyləyər" (Fəcr, 16).
Ruzinin azlığı imtahan ola bildiyi kimi Allahın ruzini bol etməsi də imtahan ola bilər:
"İnsana gəldikdə, nə zaman Rəbbin onu imtahana çəkib ehtiram etsə, ona bir nemət versə, o: "Rəbbim mənə ehtiram göstərdi!" - deyər" (Fəcr, 15).
Bu iki ayədən belə məlum olur ki, insan özünün ehtiram və təhqirinin meyarı kimi ruzisinin bol və ya az olmasını görür. Halbuki bunların heç biri deyilən kimi deyildir, nə dövlətlilik Allah yanında böyük ehtirama malik olmağı göstərir, nə də kasıblıq təhqir ve həqarəti.
Buradan da ilahi meyarların insanın fikirləşdiyi meyarlardan tamamilə fərqli olması məlum olur. Bu barədə Quranın daha bir ayəsinə nəzər salaq:
"Əgər insanların (müşriklərin cah-cəlal içində yaşadıqlarını görüb cahillikləri üzündən küfrdə birləşəcək) bir tək ümmət olmaq ehtimalı (təhlükəsi) olmasaydı, Rəhmanı inkar edənlərin (axirət əzabını daha da artırmaq məqsədilə) evlərinin tavanlarını və (damlarına) çıxdıqları nərdivanları gümüşdən edərdik. Eləcə də evlərinin qapılarını və söykəndikləri taxtları (gümüşdən düzəldərdik). Və (bunlardan əlavə onları) qızıl bəzəklər (içində qərq edərdik, yaxud həmin şeyləri qızıldan düzəldərdik). Həqiqətən, bütün bunlar fani dünya malıdır. Axirət (Cənnət) isə sənin Rəbbinin yanında ancaq Allahdan qorxub pis əməllərdən çəkinənlər üçündür!" (Zuxruf, 33-35).
Bu ayəni təfsir alimləri bir neçə cür izah edirlər. Bəzilərinin fikrinə görə, ayədə insanların hamısının bir ümmət olmasından məqsəd onların dindən çıxıb kafir olmalarıdır. Yəni, əgər insanların hamısının kafirlərin vəziyyətinin yaxşi olmasını görüb kafir olması qorxusu olmasaydı, Allah-Təala kafirlərin evlərinin damlarını, ora qalxmaq üçün istifadə etdikləri nərdivanları, eləcə də qapılarını və taxtlarını qızıl-gümüşdən düzəldərdi. Digər bir görüşə görə isə Allah-Təalanın "insanların tək bir ümmət olmasından" məqsədi insanların hamısının - istər kafir olsun, istər mömin - dünya nemətləri əldə etmək barədə bərabər olmasıdır. Belə ki, Allahın qanunlarına əsasən insanlar göstərdikləri səy və təlaş müqabilində münasib nəticə əldə etmək barədə bərabərdirlər. Yəni belə deyil ki, məsələn, Allah-Təala kafir nə qədər çalışsa da onun səylərini nəticəsiz qoysun, amma mömin hətta çalışmasa belə, onu firavanlıq içində yaşatsın. Hər halda, ayənin insanlara çatdırmaq istədiyi əsas mənalardan biri budur ki, Allah yanında var-dövlət və sərvət nəinki insanın üstün və ya alçaq olmasının göstəricisi deyil, hətta bəzən Allahın qəzəb əlamətidir.
Bütün bu deyilənlərdən əlavə, Quran baxımından ruzinin azalmasi səbəblərindən biri də imansızlıq ve günahlardır. Əlbəttə, ruzinin azalmasinin səbəbi həmişə günah deyil. Amma bir sira günahlar nəticəsində ruzinin azaldığı bildirilmişdir. Bir sıra əməllər ruzinin azalmasına və bəla gəlməsinə səbəb olduğu kimi, bəzi əməllər də ruzinin artmasına səbəb olur. Allah-Təala buyurur:
"Əgər o məmləkətlərin əhalisi iman gətirib (pis əməllərdən) çəkinsəydilər, sözsüz ki, onların başlarına göydən və yerdən bərəkət yağdırardıq. Lakin onlar (öz peyğəmbərlərini) yalançı hesab etdilər, Biz də onları qazandıqlarına (qazandıqları günahlara) görə məhv etdik" (Əraf, 96).
Bu, Allahın ənənəvi qanunlarındandır. Allah-Təala Maidə surəsinin 66-cı ayəsində də yəhudi və xristianlar haqqında buna bənzər ifadə işlətmişdir. Bu kimi ayələr insanların iman və təqvalarının onların maddi həyatındakı təsirini və rolunu bəyan edir. Burada belə bir sual yaranır ki, əgər iman bərəkətə, imansızlıq isə bəlaya səbəb olursa, bəs nə üçün dünyanın bir çox imansız məmləkətləri naz-nemət içində xöşbəxt həyat sürürlər? Bu suala cavab olaraq qeyd etmək istərdik ki, əvvəla onların naz-nemət içində xoşbəxt olmasını güman etmək tamamilə yanlışdır. Bu yalnışlığın səbəbi sərvəti xoşbəxtlik amili hesab etməkdir. Əslində, sərvət heç də həmişə xoşbəxtlik və rahatlıq deyil. Əgər kimsə bu cəmiyyətlərin içinə girib insanların əhval-ruhiyyəsi ilə tanış olsa görər ki, onların yaşadıqları mənəvi sarsıntılar olduqca cansıxıcı və ağrılıdır. Maddi nailiyyətlərin səbəbi təbii ki, onların səy və təlaşlarıdır. Bunu inkar etmək olmaz. Amma bu o demək deyil ki, kimin maddi vəziyyəti yaxşıdırsa, həyatı da gözəldir və o, özünü xoşbəxt hiss edir. Digər tərəfdən, hətta bu nemətlərin onlara Allah tərəfindən birbaşa əta edilməsini fərz etsək belə, yenə də məsələdə qaranlıq bir məqam qalmır. Bu məqamı bir məsəllə daha aydın dərk etmək mümkündür. Məsələn, iki nəfər eyni xəstəliklə həkimə müraciət edir. Həkim bu xəstələrə müalicə dövründə bir sıra şeyləri qadağan edir. Amma bir müddətdən sonra onların birinə "get ürəyin istəyəni ye", digərinə isə "sən hələ pəhrizdə qal" deyir. Məsələyə zahiri cəhətdən yanaşsaq, həmin xəstələrin birinin sağalmasını, ikincisinin isə sağalmadığı üçün hələ də məhrumiyyətdə qalmasını güman edərik. Amma əgər gedib həkimdən bu məsələnin səbəbini araşdırsaq, görərik ki, sən demə məsələ tamamilə əksinə imiş. Sən demə birinci xəstəyə hər şəy yemək icazəsinin verilməsinin səbəbi işin-işdən keçməsi və onun sağalmaq ehtimalının olmamasıdır. Bu səbəbdən də həkim ona heç bir pəhrizin fayda verməyəcəyini görüb ürəyi istəyəni yemək icazəsi verir. İkinci xəstədə isə sağalma ehtimalı olduğu üçün pəhrizin saxlanılması tapşırılır. Allahın bəzilərinə nemət verməsinin və ya bəzilərindən törətdikləri bütün fəsadlara baxmayaraq nemətləri almamasının səbəbi də bəzi hallarda budur. Çünki Allah günahlara görə insanlara ona görə bir sıra məhrumiyyətlər verir ki, bəlkə qəflət yuxusundan ayılaraq ibrət götürdülər. Amma iş o yerə çatanda ki, daha ibrət götürməyə heç bir ümid qalmır, onda neməti başlarından tökür. Müsəlman cəmiyyətdə isə ayılmaq ehtimalı olduğu üçün bəzi məhrumiyyətlər tətbiq edilir.
Rifah içində yaşayan və bəzən bir çoxlarında sual doğuran cəmiyyətlər barədə bunu da qeyd etmək lazimdır ki, onların malik olduqları sərvətlərin hamısı nə Allahın onlara əta etdiyi nemətlərdir, nə də onların öz istedad və bacarıqları ilə əldə etdikləri qazanclar. Həmin sərvətlərin çox hissəsi də onların tarix boyu müxtəlif millətləri qarət edib istismarçılıqla əldə etdikləri sərvətlərdir. Odur ki, həmin şeyləri nəinki arzulamaq lazım deyil, hətta Allahdan bu kimi şeyləri bizdən uzaq etməsini istəmək lazımdır. Çünki sağlam düşüncəli insan hansısa oğrunun oğurladığı malın onun olmasını istəməz.
Digər tərəfdən imanlı cəmiyyətlərin məhrumiyyətdə yaşmalarının səbəbi barədə danışarkən nəzərə almaq lazımdır ki, Allahın iman gətirəcəkləri təqdirdə başlarından nemət tökmək vədi verdiyi insanlar sırf iman iddiası ilə yaşayanlar deyil, imanla həyat sürənlərdir. Bəli, cəmiyyət iman gətirsə, Allah-Təala vəd verdiyi kimi neməti onun başından tökər. Amma necə iman? Dildə müsəlmançılıq iddiası etmək həmin məqama nail olmaq üçün yetərli deyil. İslam paklığa, düzlüyə, əmanətdarlığa, səy və təlaşa, fədakarlığa dəvət edir. Bunlar isə təəssüf ki, müsəlmanların böyük bir qisminin həyatının ən nadir məqamlarıdır.
Qurani-Kərimdə buyurulur:
"Kim Allahdan qorxsa, Allah ona (hər çətinlikdən) bir çıxış yolu əta edər. Və ona gözləmədiyi yerdən ruzi verər. Kim Allaha təvəkkül etsə, (Allah) ona kifayət edər. Allah Öz əmrini yerinə yetirəndir. Allah hər şey üçün bir ölçü (hədd, müddət) təyin etmişdir" (Talaq, 2-3).
Əlbəttə, bu ayədən məqsəd hər şeydən əl çəkib ibadətlə məşğul olmaq deyil. İnsan bir tərəfdən Allahın əmrlərinə tabe olmalı, digər tərəfdən də ruzi qazanmaq istiqamətində çalışmalıdır. Çünki elə bunun özü də Allaha ibadətin bir növü, itaətin nümunələrindəndir. İmam Sadiq (ə) buyurur: "Kim ruzi arxasınca getməyi (səy və təlaşı) tərk etsə, duası qəbul olmaz".
Ruzinin artmasına səbəb olan digər bir amil şükrdür.
"Əgər (Mənə) şükür etsəniz, sizə (olan nemətimi) artıracağam. Yox, əgər nankorluq etsəniz, (unutmayın ki) Mənim əzabım, həqiqətən şiddətlidir!" (İbrahim, 7).
Əlbəttə şükürdən məqsəd təkcə dil ilə həmd-səna etmək deyil. Şükrün ən gözəl nümunələrindən biri hər bir neməti öz yerində sərf etməkdir, istər Allahin verdiyi bədən üzvlərindən halal istiqamətdə bəhrələnmək olsun, istərsə də sərvətin halal yolda xərclənməsi.
Bu mənaya hədislərdə də çox təkid edilmiş və bir çox əməllərin ruzinin artmasına səbəb olduğu vurğulanmışdır. Peyğəmbər (s) buyurmuşdur:
"Çox sədəqə verin ki, Allah sizə ruzi versin."
İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur:
"Ailəsinə qarşı yaxşı olanın ruzisi artar."
Hədislərdə bunlardan əlavə zəkat verməyin, əmanətə riayət etməyin, niyyəti gözəlləşdirməyin, möminlər üçün dua etməyin, qohum-əqrəba ilə gözəl münasibətin, gülərüzlülüyün və digər əməllərin də ruzini artırdığı bildirilmişdir. Bütün bunlar göstərir ki, ruzinin əldə edilməsində yeganə amil təkcə maddi səbəblər deyil, onların kənarında mənəvi amillər də öz təsirini göstərir.
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər