Qurbanəli bəy axurda niyə gizlənmişdi? |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 30-01-2016, 10:23 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 282
Qurbanəli bəy axurda niyə gizlənmişdi?
Dünən jurnalist, yazıçı, deputat Aqil Abbas zəng eləmişdi. Düzü, əvvəlcə, telefonumun ekranında görünən nömrəyə baxıb “bəli” deyənə qədər elə bildim ki, müəllim soğan məsələsindən danışacaq. Güman elədim ki, bu mövzuda saytda gedən yazıların altına kimsə yenə bir səfeh şərh yazıb (adətən, yazırlar), bu da Aqil Abbasa toxunub, ona görə zəng edib. Şükür ki, elə deyildi.Aqil müəllimin zəngi ədəbiyyat söhbəti ilə bağlı idi. Bundan əvvəl mən sosial şəbəkədə Azərbaycan ədəbiyyatının 5 ən yaxşı hekayəsini qeyd etmişdim. Yazmışdım ki, mənə görə, 5 ən yaxşı hekayə bunlardır:
1. “Qurbanəli bəy” (Mirzə Cəlil)
2. “Pir” (Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev)
3. “Fərqanə” (Rafiq Tağı)
4. “Şəkil” (Şərif Ağayar)
5. “Baladadaşın ilk məhəbbəti” (Elçin)
Üstəlik, onu da qeyd etmişdim ki, əslində yaxşı hekayələrin limiti ən az 30 olmalıydı. Çünki doğrudan da yaxşı hekayələr çoxdur. Bunu nəsr oxuyanlar yaxşı bilir. Məsələn, Mirzə Cəlilin əksər hekayələri (“Poçt qutusu”ndan “Quzu”ya qədər) şedevrdir. Mirzə Fətəlinin “Aldanmış kəvakib”i isə Azərbaycan nəsrinin aktuallığını hələ də qoruyan şah əsəridir, amma romandır, hekayə deyil.
Aqil Abbasın zəng isə “Qurbanəli bəy” hekayəsi ilə bağlıydı, soruşurdu ki, bəs o hekayənin əsl, sovet senzurasına məruz qalmamış variantını oxumuşammı. Dedim ki, yox, elə mən də hamı oxuyan variantını oxumuşam, amma çox xoşuma gəlib, koloritli, parlaq əsərdir, yaddaşa həkk olur, silinmir, adam təkrar-təkrar oxuyur, hər dəfə ləzzət edir.
Bu yerdə yazıçı Aqil Abbas dedi ki, o, təxminən 15 il öncə “Qurbanəli bəy” hekayəsinin orijinal variantını əldə edib, oxuyub və bu barədə “Ədalət” qəzetində yazı da dərc etdirib.
Heç demə, sovet-rus senzurası həmin hekayənin açar cümlələrindən ibarət bir abzasa əl gəzdiribmiş. Ona görə də Qurbanəli bəy xalqımıza simic, verdiyi sözü tutmayan, içəndə qatıqlayan lovğa bəy qılafında təqdim olunub. Əslində isə bəyin qonaqlarını qarşılamaq əvəzinə qaçıb axurda gizlənməsinin daha tutarlı bir səbəbi varmış.
Nəymiş o səbəb? Aqil Abbas dedi, mən də burda yazıram. Deməli, Qurbanəli bəy eyvana çıxır, görür ki, odey, uzaqlardan onun evinə doğru bir qoşun adam gəlir. “Nəçənnik” (naçalnik - rəis), nökər-naibləri, arvadı, baldızı, bacanağı, onların xalası, bibisi, dayısı uşaqları və başqaları. Qurbanəli bəy görür ki, bunun bircə kəlmə “sabah bizdə qonaqsız” sözündən yapışan “nəçənnik” nəsl-nəcabətini yığıb və bir qoşun adam düzəldərək müftə yeməyə gətirib. Mirzə Cəlilin senzuraya məruz qalmış abzasından belə aydın olur ki, yazıq Qurbanəli bəy nəçənnikin “bütün Rusiyanı” yığıb gətirdiyini görərək, onları yedirdə bilməyəcəyini anlayıb və başqa variant olmadığını görərək axurda gizlənməyi üstün tutub.
Yəni yazıçının burada əsas vurğu saldığı məqamlardan biri də rus rəislərin müftə yeməyə bir qoşun adamla getmək xasiyyətidir, amma senzura bunu açan cümlələri çıxarıb deyə Qurbanəli bəy pis vəziyyətdə qalıb.
Fikirləşdim ki, bunu yazım və bəyə qarşı yol verilmiş tarixi ədalətsizliyə son qoyulsun. Onu da qeyd edim ki, rəis ruslar o xasiyyətlərini tərgitməyiblər.
İndi yeri getməmişkən, qısaca şəkildə nədən o biri hekayələri də seçdiyimi qeyd edim. Əbdürrəhim bəyin “Pir” hekayəsinin şedevr olduğuna çoxdan bilirdim. Bu yaxınlarda bir daha əmin oldum. Lökbatanda bir çayxanada 4-5 ağsaqqal nərd oynaya-oynaya mövhumatçılıqdan, xurafatdan, camaatın hələ də pirə, ocağa, seyidə inanmasından danışırdı. Birdən biri dedi ki, hansısa yazıçının belə bir hekayəsi var, orda belə bir əhvalatdan danışılır. O, hekayəni danışdı, sözünü bitirdi, həmsöhbətləri güldü, amma ağsaqqal hekayənin adını və müəllifini xatırlaya bilmədi. Belə olanda kənardan dilləndim, dedim ki, bu Haqverdiyevin “Pir” hekayəsidir. Ağsaqqal “hə, hə, odur, əla hekayədir” dedi.
Mərhum Rafiq Tağının mətbuatda dərc edilən ilk əsəri olan “Fərqanə” də əla hekayədir. Bunu gərək adam özü oxusun, qiymət versin. Şərif Ağayarın “Şəkil” hekayəsi isə, zənnimcə, 21-ci əsrdə yazılmış ən gözəl hekayələrdən biridir. “Baladadşın ilk məhəbbəti” də bizim gəncliyimizin hekayəsidir, unudulmaz hekayədir.
İndiki qurbanəli bəylərimiz axurda gizlənmirlər, ona görə də büdcədə pul qalmır...
musavat.com
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər