İxtisara düşən işçilərin əmək hüquqları necə qorunur? |
Müəllif: Admin | Bölmə: Xəbərlər | Vaxt: 8-01-2016, 10:59 | Şərh sayı: (0) | Baxılıb: 273
İxtisara düşən işçilərin əmək hüquqları necə qorunur?
İqtisadi böhran həm dövlət, həm də özəl müəssisələrin büdcəsinə təsir edib. Qarşıdakı aylarda kütləvi ixtisarların olacağı gözlənilir. Artıq əksər nazirliklərə və dövlət qurumlarına bununla bağlı qeyri-rəsmi göstərişlər verilib.
Eləcə də bəzi strukturların tamamilə ləğv edilməsi gündəmdədir. Bu isə minlərlə insanın iş yerini itirməsi deməkdir.
Həmçinin özəl şirkətlərin də işçi sayını azaltması işsizlərin sayını daha da artıracaq.
Bəs, işdən çıxarılan işçisinin hansı əmək hüquqları var? Dövlət qulluqçularının və özəl müəssisələrdə çalışanların əmək hüquqları bu məqamla bağlı nə vəd edir? İşçi hansı müavinətlərlə təmin oluna bilər?
Musavat.com-un suallarını Əmək Hüquqlarının Müdafiəsi Liqasının sədri Sahib Məmmədov cavablandırdı.
Onun sözlərinə görə, dövlət qulluğu haqqında qanun işdən çıxarılan dövlət qulluqçularının hüquqlarını təmin edir: “Dövlət qulluğunda total ixtisarlar yoxdur. Cəmi bir nazirlik ləğv olunub, onun da bazasında iki mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı yaradılıb. Orada baş verənlərə isə ixtisar yox, işçilərin işdən azad edilməsi, kadr dəyişilməsi kimi baxmaq lazımdır. Hələ dövlət sektorunda mən hansısa total ixtisar görmürəm. Əgər bu baş versə, Dövlət qulluğu haqqında qanun var, bu qanunvericiliyə görə müəyyən təminatlar nəzərdə tutulub. İxtisar olunanlar nəzərdə tutulan həmin təminat paketini alırlar”.
Biznes qurumlarına gəlincə, Sahib Məmmədov bildirdi ki, burada vəziyyət bir qədər fərqlidir: “Biznes qurumlarını da iki yerə ayırmaq lazımdır. Bunlardan biri formal sektordur ki, burada işçilər əmək müqaviləsi əsasında işləyir, müqavilələr elektron sistemdə qeydiyyatdan keçib. Bunlara münasibətdə ixtisarlar baş verərsə, qanunvericilikdə ixtisarlar nəzərdə tutulur. Bu təminat odur ki, işçiyə ən azı 2 ay öncədən işdən çıxarılacağı haqqında məlumat verilir və bu müddət ərzində həftədə bir dəfə əmək haqqı ödənilməklə işdən gedə bilər. 2 ay bitdikdən sonra mövcud ödənişlərdən əlavə ona, 1 aylıq əməkhaqqı məbləğində müavinət ödənilir, sonrakı iki ay ərzində o, iş tapa bilmirsə, bu barədə məşğulluq mərkəzindən arayış gətirirsə, ikinci və üçüncü ay üçün də ona kompensasiya verilir. Yəni, 3 ay üçün ona kompensasiya verilir. İşçi ilə işəgötürən razılaşarsa, ona birdəfəlik iki aylıq əmək haqqı verilir və artıq arayış gətirməyə də ehtiyac yoxdur. Bunlar əmək müqaviləsi olanlar üçün nəzərdə tutulan minimal tələblərdir.
Ancaq elə şirkətlər var ki, onlar bu minimumdan kənara çıxır. Məsələn, SOCAR ixtisara düşən işçilər üçün daha yaxşı sosial paket təklif edir. Məsələn, 5 aylıq əmək haqqı təklif edir. Neft şirkətində əmək haqları yüksək olduğu üçün 5 aylıq əməkhaqları bir neçə min manat edir. Və ya həmin şəxsə başqa yerdə iş tapırlarsa, həmin şəxsin buna bacarığı çatmırsa, ona ixtisas artırmaq üçün təhsil haqqı ödənilir. Bundan əlavə həmin şəxs yenidən kadr bankına daxil olur, vakansiya olduqda həmin yenidən imtahan verib başqa profil üzrə işlə təmin olunurlar. Onlarda fərqli sosial paketlər və ilk milli şirkətdir ki, belə paketlər təqdim edir”.
QHT sədri əmək müqaviləsi olmayan işçilərin əmək hüquqları ilə bağlı problem yaşandığını vurğulayaraq, ilk dalğada məhz onların işsiz qalacağını vurğuladı: “Belə təminatlar o halda olur ki, işçi əmək müqaviləsi ilə işləyir, həmin şirkətdə həmkarlar təşkilatı fəaliyyət göstərir. Lakin təəssüf doğuran məqamlardan biri də odur ki, nə qədər insan əmək müqaviləsi ilə çalışırsa, bir o qədər insan da heç bir müqavilə olmadan işləyir. Əsas ixtisarlar zərbəsi də rəsmi müqaviləsi olmayan işçilərə dəyir.
Biz bunu 2008-2009-cu illərdəki böhran zamanı da gördük ki, rəsmi iş yerlərini statistikası dəyişmədi, lakin qeyri-formal əmək bazarını minlərlə işçi tərk etdi.
İndi də investisiya layihələrinə ayrılan vəsaitlər azalır, təmir-tikinti işləri azalır. Burada çalışanlar da qeyri-formal əmək bazarının işçiləri idi. Bu layihələr təxirə salındıqca həmin işçilər də bazarı tərk edir. Ona görə də hazırkı ixtisarların da bir qismi hökumətin statistikasında yer almayacaq. Amma bunun başqa bir indikatoru da yoxdur ki, neçə nəfərin qeyri-formal əmək bazarını tərk etdiyini müəyyən edək . Bununla bağlı hansısa rəqəmlər deyilsə də bu qeyri-dəqiq rəqəmlər olacaq”.
Dövlət orqanlarında çalışanların əmək hüquqlarına gəlincə, S. Məmmədov burada da fərqli nüansların olduğunu açıqladı: “Hüquq mühafizə orqanlarında çalışanların əmək hüquqlarını qoruyan xüsusi qanun var. Məsələn, DİN üçün polis haqqında qanun var, prokurorluq üçün prokurorluq haqqında, ədliyyə üçün ədliyyə haqqında və sair. Digər nazirliklərdə və dövlət qurumlarında çalışanların əmək hüquqları isə dövlət qulluğu haqqında qanunla tənzimlənir. Dövlət qulluğu haqqında qanunda da minimal təminatlar nəzərdə tutulur. Bu o demək deyil ki, işçi iş yerini itirirsə, nə qədər təminat verilsə də, o yalnız bir-iki ay kifayət edə bilər. Sonrakı dövrdə onun iş tapması da çətindir. Çünki, Azərbaycanda iş yerləri azdır, əmək qabiliyyətli əhalinin sayı isə çoxdur. Bu doğuşun yüksək səviyyədə olması ilə bağlıdır.
Bizdə demoqrafik situasiya Avropa ölkələri ilə müqayisədə çox yüksəkdir. İşsizlər üçün başqa bir təminat forması isə onların məşğulluq mərkəzində qeydiyyata durması və ona layiqli əmək təklif edilmədikdə dövlətdən müavinət almaq hüququdur. Məşğulluq haqqında qanuna görə, əgər bir nəfər iş tapa bilmirsə o 6 ay ərzində işsizlik müavinət ala bilər. Bu isə əmək haqqının 70-80 faizi məbləğindədir. Təəssüf ki, dövlət büdcəsindən işsizlik üçün müavinətlərin verilməsinə çox az vəsait ayrılıb, bu 4-5 milyon manatı keçmir. Ancaq əhalisi bizim qədər olan bəzi ölkələrdə bu 400-500 milyon manata bərabərdir. Ancaq hər halda müəyyən koteqoriya işçilər bundan da bəhrələnə bilərlər”.
Oxşar Xəbərlər:
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Şərhlər