YƏQİNİN DƏRƏCƏLƏRİNİN MƏNASI
Yəqin, insan inancının ən son və yüksək həddidir. Yəqin, bir şeyin əsl həqiqətdə insanın bildiyi kimi olması ilə bərabər insanın həmin şeyə qarşı heç bir şübhə etmədən tam əminliklə qəti və sabit inancıdır. Elmlə yəqinin fərqi də məhz elə budur. Elmdə mümkündür ki bir şey insanın bildiyi kimi olmasın. Bundan əlavə mümkündür ki bu bilgidə hər hansı bir şübhə olmuş olsun və heç bir qətiliyə və sabitliyə də malik olmasın. Yəqinin üç mərhələsi vardır: 1. Bilmək yolu ilə əldə edilən yəqin ki bu da elmi-əqli dəlil gətirmələr üsulu ilə yaranır. Başqa sözlə desək, tüstüdən odun mövcudluğunu bilmək kimi əsər və əlamətindən hər hansı bir şeyə yəqinliyin hasil olması. Buna “elmul-yəqin”, yaxud islam fəlsəfəsində “burhani inni” deyilir. Yəni nişanə və əlamətdən yaradanı tanımaq. Bundan bir pillə üstün isə “burhani limmi”-dir ki bu da səbəb və yaradandan onun nəticə və əsərini tanımaq mənasındadır. Məsələn, hər hansı bir yerdə istiliyin olmasından ocağın yanmasını,, yaxud da ocağın yanmasından istiliyin olmasını bilmək. Başqa sözlə desək biri var ki əlindəki kitabı oxuduqdan sonra onun müəllifinin böyük bir alim olduğunu tanıyasan, biri də var ki böyük bir alimi tanımaqla onun əsərinin də artıq nə dərəcədə qiymətli olmasını biləsən. Ona görə də Allah bizi onun nişanələrində və göndərdiyi kitabda fikirləşməyə dəvət edir. Ariflər və böyük insanlar Allahı sonsuz elm və hikmət sahibi tanıdıqları üçün Onun hər bir nişanəsinin dəyərini və sirli bir varlıq olduğunu bilib onda dərindən fikirləşməyə və mütaliə etməyə başlayırlar. Çünki insan əlindəki kitabın hansı böyük bir alim tərəfindən yazılmasını biləndə bu zaman ona olduqca böyük əhəmiyyət verir və onu daha da diqqətlə oxumağa çalışır. Ona görə də İmam Hüseyn(ə) münacatlarının birində belə deyir: “İlahi! Camaat Səni əsər və nişanələrinlə tanıdıqları halda mən isə əsər və nişanələrini Səninlə tanımışam.” Yəni Səni tanıyandan sonra əsərlərinin də qiymətini, sirr və hikmətini bilmişəm. İmam Səccad (ə) buyurur: “Əgər mənim başqa bir işim olmasaydı gecə-gündüz Allahın əsərlərini mütaliə edib “İlahi Sən paksan və əbəs yerə heç nə yaratmamısan” deyə Ona münacat edərdim.” Məhz bu səbəbdən də həmin insanlar olduqca kamil və hikmət əhli olurlar. Həzrət Əli(ə)-dan soruşuldu: Sizə də vəhy gəlir? Buyurdu: “Xeyr, lakin mənə fəhm gəlir.” Fəhm yəni dərindən düşünərək anlamaq və yeni sirlərin insana açılması ki bu da adətən elmi çalışmalar yolu ilə deyil, iman, təqva və sağlam təfəkkür yolu ilə hasil olur. Necə ki Allah buyurur: “Təqvalı olun Allah sizə təlim versin” (Bəqərə 282) Əlbəttə ki insan elmul-yəqin mərhələsində inandığı məsələyə sadəcə elmi və əqli cəhətdən yəqin etdiyi üçün, başqa sözlə desək məsələyə yalnız əqlin gözü ilə baxdığına görə bu mərhələyə kifayətlənməməli və daha yüksək dərəcələrə doğru daim hərəkətdə olmalıdır. Payi istidlaliyan çubin buvəd Payi çubin səxt bitəmkin buvəd Yəni istidlalçıların (elmi-əqli dəlil gətirənlərin) ayağı çubuqdan olar. Çubuqdan olan ayaq isə çox dözümsüz olar. 2. Görmək və müşahidə yolu ilə hasil olan yəqinlik. Məsələn odun özünü görmək. Bu da “eynul-yəqin” adlanır ki birincidən bir dərəcə üstündür. Bu mərhələdə yəqinlik artıq əqldən keçib qəlbə nüfuz edir. Burada əvvəlkindən fərqli olaraq insan artıq istədiyini əqlinin gözü ilə yox, qəlb və bəsirət gözü ilə müşahidə edir. Həzrət Əli (ə)-dan “Sən Allahını görmüsənmi” deyə soruşulduqda O həzrət buyurdu: “Mən görmədiyim Tanrıya ibadət etmərəm. Lakin Onu bu gözlərlə deyil, qəlb gözü və iman həqiqətləri ilə görmək olar.” 3. Toxunmaq, içərisinə daxil olmaq və onun sifətləri ilə sifətlənmək yolu ilə hasil olan yəqinlik. Məsələn odun içərisinə daxil olmaq. Buna da “həqqul-yəqin” deyilir ki yəqinin ən son və yüksək həddidir. Burada qəlb axtardığını müşahidə etməkdən əlavə onu bütünlüklə duyur və yaşayır. İnsanla onun arasında artıq heç bir maniə və pərdə qalmır. Bu ikisinin arasında bir növ eynilik, həqiqi rabitə və mənəvi vəhdət yaranır ki artıq insan onun bir parçası olur və hər an təsirlərini vücudunda hiss edib duyur. Qətrə dəryaya qovuşaraq onda itdiyi kimi mömin də Allahın əzəmət sifətlərində qərq olub itir. Bu da həmin “fəna fillah” məqamıdır. Elə buradadır ki insan “yox” olduğu vaxt “var” olur. Ona görə də Peyğəmbər və imamlar Allah yolunda böyük işlər görür, fəqirlərə böyük pullar verir və hətta İmam Hüseyn (ə) kimi övladından, şirin canından keçərək ürəyinin qanını belə Allah yolunda tökdükləri halda öz etdiklərini olduqca kiçik və hətta heç bir şey sayırdılar. Çünki onların gözündə bir böyük var idi. Yalnız onun böyüklüyünü qəbul etmiş və ondan başqası üçün özlərində yer ayırmamışlar. Əli (ə) buyurur: “İnsan öz vücudunda Allahın böyüklüyünü duyduğu zaman Ondan başqa hər şey onun gözündə kiçiləcəkdir.” Ariflərdən biri fəqirə pul vermək istədikdə özü də bilmədən cibindən böyük pul çıxarır. Lakin onu yerinə qoyub fəqirə kiçik puldan verir. Gəlib namaza dayandıqdan sonra “Allahu əkbər” dedikdə gözlərindən pərdələr kənara gedir və “mükaşifə” aləmində ona böyük pul göstərilərək “Allah böyükdür demə. Çünki sənin üçün böyük budur” deyilir. Beləliklə yəqininin bu mərhələsi çətin olsa da insandan məhz bu istənilmişdir. Cənnət şirin və gözəl olsa da lakin çətinliklərlə bürünübdür. Həzrət Əli(ə) buyurur: “Cənnət çətinliklərlə bürünüb” Burada insanda ciddi cəhd və əsl eşq lazımdır. Bu, özlərini məşuq mənzilinə çatdırıb orada məskunlaşdıqdan sonra rahatlanmaq həsrəti ilə yaşayan əsl həqiqi aşiqlərin yoludur. Leylinin mənzili yolunda xətərlər çox olsa da ona doğru ilk addımın şərti məcnun olmaqdır. Ona gorə də aşiq məşuqa yetişmək üçün bütün varlığı ilə hazırlaşmalı, bütün vücudunu və qəlbini paklamalı, bütün fikir və diqqətini yalnız ona sarı yönəltməlidir ki öz məqsədinə çata bilsin. Əgər diqqətini ondan ayırıb başqalarına yönəltsə bu zaman əsl həqiqi məşuquna yetişə bilməyəcəkdir. Biganələrə baxmaqla aludə olan göz necə Leylinin rüxsarını görə bilər?! Halbuki onu əşk seylabı ilə də yuyub paklamayıb. Biganələrin səs və danışıqlarına öyrənmiş qulaq necə Leylinin adını eşitməkdən ləzzət ala bilər?! Həzrət Süleyman Peyğəmbər öz ordusu və cah-cəlalı ilə bir yerdən keçirdi. Qarışqa dedi: Ey qarışqalar! Daxil olun yuvanıza ki Süleyman və qoşunu sizi əzməsin! Süleyman Peyğəmbər həmin qarışqaya dedi: Sən bilirsən ki hər şey mənim amanımdadır. Mən heç kəsə zülm etmərəm. Qarışqa dedi: Bunu bilirəm. Amma qorxdum ki qarışqalar Sənin bu cah-cəlalını görə və diqqətləri Allahın cah-cəlalından ayrıla. Qəlb gözümüz kor olduğu üçün Allahın cəlal və əzəmətini görə bilmədiymiz kimi zahiri gözümüz də İmamı görməkdən məhrum olmuşdur. Biganələrə sarı baxan göz kor olmağa məhkumdur. O heç vaxt müqəddəsləri görə bilməz. İmam qeyb olmayıb, əslində bizim gözlərimiz kor olub. Yoxsa İmam yaşayır və Onu görənlər görür. Bizim görməməymizin səbəblərindən biri də məhz elə budur. Gözlər əsl həqiqi məşuqu görmək həsrəti ilə qan ağlayib başqasını heç bir vəchilə görmək belə istəmədiyi vaxt İmamın zühuru gerçəkləşəcəkdir. İmamı görə bilməməyimizin bir səbəbi də Ona qarşı yəqin və mərifətmizin azlığıdır.Əgər ona lazımı mərifət və məhəbbət yoxdursa, gəlsə belə onun insana nə faydası olacaq ki?! İnsan üçün nə dəyişiləcək ki?! Biz İmamı gəlib bizi işıqlı ağ günə çıxaracağı üçün istəməməliyik! İmamı düzgün tanıyıb düzgün sevməliyik. İmam Allahın feyz vəsiləsidir. Allahdan məxluqata nə gəlirsə İmamın vasitəsi ilə gəlir. Hətta xırda həşərat belə öz ruzisini İmamın hesabına yeyir. O olmasa həyat dayanar. Hədislərdə var ki “Höccət olmasa yer əhlini özünə çəkər.” İmamı belə tanımalı və İmam Hüseyn (ə) –ın köməkçiləri öz imamlarını istədikləri kimi istəməliyik. Canımızdan, mal və övladımızdan da artıq. Peyğəmbər buyurur: “Məni və Əhli beytimi öz canından və övladından artıq sevməyənin imanı kamil olmaz.” İmam Hüseyn (ə) Allahı sevib, “İlahi! bir dənə də olsun belə bəla qapısını üzümə bağlı saxlama. Əgər bundan da artıq müsibət və bəla varsa onu da mənə göndər. İstəyirəm ən son imtahanı da verib Sənə öz əsl sədaqətimi bildirəndən sonra Sənin yanına gəlim”deyərək həm sözdə həm də əməldə Ona öz vəfalı və sədaqətli olduğunu bildirdiyi kimi O həzrətin səhabələri də Ona qarşı bu cür idilər. Züheyr ibn Qeyn deyirdi. “And olsun Allaha! İstəyirəm min dəfə ölüm dirilim və beləcə yenə də Sənə özümü fada edim” Muhəmməd ibn Bişr Həzrəminin oğlu Rey sərhədində əsir düşdüyü zaman İmam ona “sən get oğlunu qurtar. Mən beyətimi səndən götürdüm” deyə buyurduqda o dedi: “Səni tərk etsəm çölün vəhşi heyvanları məni diri-diri yesin” Abis ibn Əbi Şəbibi Şakiri deyirdi: “Kaş canımdan da artıq bir şeyim olaydı və onu da Sənə fəda edəydim” Hətta aşura gecəsi bir nəfər sevinib zarafatlaşırdı. Ondan bunun səbəbini soruşduqda o dedi: “Yaxınlarımdan soruşa bilərsiz ki mən heç vaxt bu cür gülən və sevinən olmamışam. Amma bu gecə niyə də sevinməyim?! Çünki bilirəm sabah bu vaxt cənnətdə Həzrət Peyğəmbərin yanında olacam” Burada bir həqiqəti səhv salmayaq. O da budur ki mümkündür bəziləri elə fikirləşsinlər ki biz niyə aşura gününü bayram və sevinc günü kimi yox, matəm və ağlamaq günü kimi qeyd edirik? Bunun cavabında bir məsələni unutmamalıyıq ki sevinib şadlanmaq bizə yox, belə bir səadətə və İlahi feyzə çatanlara məxsusdur. Onlar sevinib şadlanmalıdırlar. Necə ki bunu da edirdilər. Lakin biz nəyə görə sevinməliyik?! Məgər biz də belə bir səadətə yiyələnmişik?! Əksinə biz öz halımıza ağlamalıyıq ki görəsən biz o zamanda olsaydıq bu məqama çatardıq, yoxsa ondan məhrum olardıq?! İki nəfər şəxs səyahət zamanı bir dağın ətəyində çadır qurub dincəlməli olurlar. Biri o birinə deyir: Yaxınlığdakı şəhərə get və oradan yemək üçün bir şeylər al. O gedəndən sonra çadıra bir nəfər qadın daxil olur. Həmin şəxs onun üçün yaranmış bu günah vəziyyətindən üzü ağ və təmiz çıxır. Dostu qayıtdıqda çadırda onun ağlamasını görür. Səbəbini soruşduqda o deyir: Ağlayıram ki belə bir vəziyyətdən çıxa bildim. Dostu bu sözü eşitcək o da ağlamağa başlayır. Ondan “sən niyə ağlayırsan?” soruşanda o deyir: Mən öz halıma ağlayıram ki görəsən mən sənin yerində olsaydım necə olardı? Görəsən mən də sənin kimi belə olardım? İmam Hüseyn(ə)-ın səhabələri görün öz dövrlərinin imamını necə tanımış, Onu necə də canlarından və övladlarından belə artıq sevmişlər! Hətta Həzrət Əbəlfəz ağa kimi insanlar İmamı gedəcəkləri cənnətdən və oradakı tutduqları məqamdan da çox istəyirdilər. Məhz onların bu cür saf və səmimi sevgiləri idi ki onları haqqın yanında sabit etdi və ondan ayrılmağa qoymadı. Nəticədə isə onları şəhadət zirvəsinə ucaltdı. Onlar İmamı özlərinə görə yox, İmamın özünə görə sevmiş və beləliklə əsl “eşq” dərəcəsinə çatmışdılar. Allah da onlara xüsusi şərəf və izzət, eləcə də bütün aləmlərə hidayət və bərəkət ola biləcək dərəcədə mənəvi güc bəxş etdi. Alimlərdən biri yatır və yuxusunda Həzrət Əli (ə)-görür. O Həzrətdən soruşur: Salman Farsi üstündür yoxsa Həzrət Əbəlfəz ağa? İmam buyurdu: “Əgər oğlum Əbəlfəz aləmə nəzər etsə aləm dönüb Salman olar.” Ona görə idi ki İmam Hüseyn (ə) öz səhabələri barədə “Mən öz köməkçilərimdən başqa yaxşı və üstün səhabə tanımıram” deyə buyurdu. Niyə? Çünki başqa peyğəmbərlər və imamların səhabələrindən fərqli olaraq İmam Hüseyn (ə)-ın səhabələrinin hamısı belə idi. İmama qarşı mərifər və məhəbbətləri hamıda ən yüksək səviyyədə idi. Bir nəfər də olsun aralarında naxalis adam yox idi. Bu İmamın Onu digərlərindən fərqləndirən ən böyük diqqət çəkən bənzərsiz cəhətlərindən biridir. Dünya tarixində hələ elə bir rəhbər görünməyib ki onun köməkçilərinin hamısı eyni səviyyədə və eyni fikirdə olsunlar. İmam Kərbəlada özünün ən böyük cazibə və dafiəsini göstərdi. Yaxşıları bir tərəfə pisləri isə digər bir tərəfə qoydu. O həzrət Kərbəlada iki dəstə yaratdı. Rəhmani və Şeytani dəstə. İmam Rəhmani dəstədə bir nəfər də olsun belə şeytani adam qoymadı. Habelə burada başqa dünya fikirli, qorxaq, mərifət və sevgisi az olan naxalis insan saxlamadı. İmam burada İlahi sevgiləri digər məcazi sevgilərə qalib olan və onları həqiqi müqəddəs ülvi sevgiyə qurban verən isanları saxladı. İmamın “Gedən getsin, sabah şəhadət vardır” deməsi məhz bu sevgiləri bir-birindən ayırmağa xidmət edirdi. Mərhum M.Füzuli deyir: Mən bəla dəryasına qərq olmağa basdım qədəm Gəzməsin girdabivəş çevrəmdə hər canın sevən Mən bəqa dirində mənzil tutmağa əzm eylədim Durmasın yanımda mülku qəsru eyvanın sevən Ona görə də gedənlər getdi, qalanlar isə hamısı dünya sevgilərini başlarından atıb əsl həqiqi sevginin təmiz və pak fəzasına daxil oldular. İmam şeytani dəstədə isə bir nəfər də olsun rəhmani adam, pak və xalis insan qoymadı. Pisləri o tərəfə yaxşıları isə bu tərəfə çəkdi. İmam Hüseyn (ə) qabağına meyvələri töküb pisini yaxşısından, çürüyünü safından, qurdlunu təmizindən, kalını dəymişindən, tullantısını süfrəyə qoyulmağa layiqlisindən ayıran adam kimi Kərbəlaya tökülən insanların çürüyünü safından, kalını yetişmişindən, xalis olmayanını Allaha və cənnətə layiq olanından tamamilə seçib ayırdı. O tərəfdə qalanların hamısı napak və naxalis, bu tərəfdə olanların hamısı isə pak və xalis oldular. İmam aşura axşamına qədər öz ətrafındakı naxalisləri dəf etməklə yanaşı düşmən tərəfində cahillik kimi səbəblərin nəticəsində dolaşıb qalan yaxşıları da öz tərəfinə cəzb etdi. Hətta İmamın sonuncu gecəni möhlət almasından da bir məqsədi elə bu idi ki bilirdi ki Hürr kimi yaxşı insanlar hələ o biri tərəfdə qalıb. Əgər İmam həmin gecəni möhlət almasaydı və elə həmin vaxt hər şey bitmiş olsaydı bu zaman yaxşılar pislərin içərisində qalacaqdı. Beləliklə də İmam öz cazibə və dafiə missiyasını ən yüksək dərəcədə yerinə yetirib özündən sonra bütün aləmlərə bənzəri olmayan əzəmətli bir insanlıq, izzət, şərəf, haqq və ədalətsevərlik məktəbini yadigar qoydu. Biz də öz dövrümüzün İmamını beləcə sevməli, Onu özümüzə görə deyil, zülmdən cana doyub bizi bu zülmlərdən xilas etməsi üçün yox, elə Onun özünə görə canımızdan, mal və övladımızdan da artıq sevməliyik və belə bir istəklə də Onu çağırmalıyıq. Nə qədər ki bizim o həzrəti çağırmağımız bu cür sevgi ilə qarışmayıb hələ o həzrətdən çox uzaq və məhrum qala bilərik. Çünki mümkündür bu sevgilər bizə güc gəlib İmam Hüseyn (ə)-ı tərk edib gedənlər kimi bizi də o həzrətdən ayrı salsın.
Beləliklə də insan bu mərifət və məhəbbətə daxil olub onu ixlasla yaşayaraq həqqul-yəqinə çatmalı və bu yolda Allahdan daim tovfiq və lütf istəməlidir. Peyğəmbər və Əhli beyti xatirinə Allah bizə bu şirinliyi dadızdırsın! Dunya və axirətdə bizi bu ilahi məsum rəhbərlərdən ayırmasın! Bizə onlarla birgə olmaq şərəfini nəsib etsin!

Meqaleden istifade zamani Wap.IXLAS.Az saytina istinad etmek zeruridir

Wap.IXLAS.Az